NDB ve VOR

Alıntı:

faruk tarafından gönderildi

adf ile vor bildğim kadarıyla bir noktaya olan uçuşumuzun durumunu yani noktaya göre hangi yönde ve ne durumda uçtugumuzun belirlenmesinde rol oynar...bu ikisi arasındaki fark nedeir...??

Böyle bir soru beni eskilere, SunExpress’in kuruluş zamanı eğitim için yazdığım eğitim kitabına götürdü.

Okudukça keyiflendim. Çünkü Türkçesi bile bana ilginç geldi. Zaman çabuk geçiyor ve hepimizi ve dilimizi değiştiriyor.

İşte bilgiler.

SEYRUSEFER SunExpress Eğitim Yayınları Page 13 of 30

N.D.B. NON-DIRECTIONAL RADIO BEACON

190-535 kHz üzerinden, genelde 400 yada 1020 Hz modülasyonlu vericilerdir. Compass Locator lar dışında hepsi uc-harf isim kodu yayınlarlar. Yayınları genel radyo yayınıdır. Bizim Uzun Dalga dediğimiz yayın tipindedir. Her yönden dinlenilebilir. Uzun dalga yayınlarının bir özelliğinden faydalanılarak Homing yapılır. Bu özellik ise, aşağıda ADF / RDF bölümünde açıklanmıştır.

Eğer bir Radio Beacon, ILS Markerleri ile birlikte kullanılıyor ise, buna Compass Locator denir. Genellikle OM ve MM ile ayni yere konur. 25 Watt’dan düşük güçtedirler. En az 15 Nm mesafeden duyulmaları gerekir. Bazı tipleri 400 Watt kadardır ve OM olarak kullanılır. Ek görevleri TWEB Information, vermektir.(Transcribed Weather Broadcast). İki harfli tanıtım kodları vardır.

NDB radyo vericilerinde eğer sesli yayın yapılmıyor ise, sınıflandırma koduna W (Without Voice) eklenir.

Radio Beacons, uzun dalga boyunda çalıştıklarından, çeşitli girişim ve bozulmalara (Interferance & Disturbance) uğrarlar ve yanlış bilgi verebilirler. Yıldırım, yağış, statik, gündüz-gece farklılıkları bu tip yayınları etkiler. Bu nedenle devamlı göz ve kulakla takibi gerekir.

Bu vericiyi algılamak için uçakta ADF/RDF denilen bir cihaza gerek vardır.100-1750kHz de çalışan ve Radio Compass Low-Frequency Radio Reciever kısaca Radyo Kompas denilen ADF (Automatic Direction Finder) / RDF (Radio Direction Finder) lar ile 190-1750 kHz arası yayın yapan tüm istasyonlar, bulundukları yönleri ile algılandıklarında belirlenebilirler. Havadan pozitif kontrolü yapılmaz. Bu nedenle frekansı bağlanan bir yayının tanıtması tam tespit edilmedikçe kullanılmamalıdır. Bu tip bir istasyona HOMING yapmak için (Üzerine Gitmek ), LOOP (Çember) anten dondurulur.

"Automatic" kendi-kendine ya da "Manuel" el ile kumanda edilerek anten çevrilir. Anten yönü, dalga yönüne paralel ise maksimum seviyede, dik ise minimum seviyede sinyal alır. Bunun nedeni, dalga boyunu meydana getiren voltajın aksi kutuplarının antenin her iki kısmına ayni anda çarpmasıdır. Bu durumda en kuvvetli şekilde algılanan voltaj kutupları eşitleneceğinden, teoride sıfır olacaktır. Dalga yönüne dik olan çember tipli anten ise, vericiye yakin tarafı ile uzak tarafı arasında dalganın değişik kutuplarının çarpma zamanının bir diğerinden farklı olusu nedeniyle, çok güçlü bir induction meydana getirip en güçlü alış bu konumda olacaktır. İste teoride sıfır olan en düşük alış (Reception) anına NULL denmektedir. Bu sessizlik acısını yakalamak, Maksimumdan daha kolay ve emniyetlidir. Yinede sessizlik konumunda yayının 180ºlik açı belirsizliği vardır. Yani verici önde mi arkada mı bilinemez. Bu belirsizlik ise ikinci ve yönlendirilmiş bir alıcı anten ile giderilir. Radyo Kompas oku devamlı olarak vericinin yönünü gösterecektir. Üzerinden geçildiğinde de göstermeye devam eder. Tabi ok da gidiş istikametinin aksini, yani vericinin yönünü gösterecektir.

Radio Compass, pusulamıza bağlı olduğundan, dış kadranda MH dereceleri, uçuş yönümüze göre okun hangi derece ile ne yönde olduğunu, dolayısıyla verici istasyonun üzerine hangi MH ile HOMING yapılacağını bildirmesi acısından yararlıdır.

VOR V.H.F. OMNI RANGE

Hava seyrüsefer yardımcılarının en önemlilerinden biri de VOR işareti ile tanıtılan Very High Frequency Omni Range dir.

Çok Yüksek Frekansta çalışan bu verici, çok amaçlı kullanım kabiliyetine, yayınındaki bir özellikten dolayı sahiptir. Bu özellik ise aslında bir değil, iki yayın yapmasıdır. Hem göze, hem de kulağa hitap eden bu vericinin üç harfli mors tanıtma kodu mevcuttur.

İki yayın birden yapmasının nedeni ise çok hassas yön bildirmesi ve önden ya da arkadan bu vericiye hangi açıdan yaklaşıldığını kesin olarak saptanmasıdır. Bu ise çok basit ama akıllıca bir frekans modülasyonu yayınla sağlanmıştır.

Önce VOR vericisi, Manyetik Kuzey esas alınarak verine konur. Bir verici, 108.0-111.80 MHz arasında belirlenen frekansta yayın yaparken, ikinci verici ise dakikada 1,800 devirde başka bir yayın yapar. Bu kadar yüksek bir devir, saniyede 30 defa diğer yayın ile frekans modülasyonuna girer. Frekans Modülasyonu, iki değişik dalga boyunun kesişmesi demektir.

Bu tip yayınlar, anten-anteni görme esasına dayanır ve hiç bir girişim ya da dış etken bu yayınların kalitesini bozamaz. Radyolarda FM kanalının temiz yayını, Frekans Modülasyonu ile yapılmasındandır.

Bu tip yayında, ilk dalga boyu ile ikincisi, belli aralıklarda kesişir ve kesişen bu dalga boylarının meydana getirdiği düz hat üzerinden ses taşınır, tabi manyetik olarak. VOR da ise, bu sistemden yola çıkılarak ilk yayındaki her yöne yapılan frekans modülasyonu ile ikinci yayındaki dalga boyunun, 360 derecelik bir çevreyi dolasan ve 360 ncı derecede ayni boyda birleşen bu yayınındaki değişik faz (Dalga boyu) farkının tespiti esasına dayanır. Bu öyle bir sabit faz farkıdır ki 359 değişik, 1 ayni boy ve benzerlik de 360 nci dalga boyunda oluşur. Alicimiz ise bu amplitude (Dalganın tepe noktası) farklılığını ölçer. Belirli dalga boyu amplitude aralıkları, bize manyetik kuzeye göre derece cinsinden istasyona olan Magnetic Bearing bildirir. Aslında oluşan sonsuz dalga boyu farklılıkları, alıcımızdaki düzenlemeden dolayı, manyetik kuzeydeki faz birliğinden, 360 derecelik dairesel farklılığın seçilerek tespit edilmesi esasına dayalıdır. Bunun çak farklı ve büyük yararları vardır. Önce NDB de olduğu gibi vericinin sağında, solunda, önünde yada arkasında olup olmadığımızın kontrolüne gerek yoktur. Anten anteni gördüğü sürece 200 Nm e kadar standart VOR vericilerinden, ki çıkış güçleri 200 Watt kadardır, bulundukları noktadan yeryüzüne tanjant bir hat üzerinde alınabilirler. Amacına göre yayın güçleri değişir. TVOR (Terminal VOR) , LVOR (Low Powered VOR) lar 50 Watt çıkış gücündedirler.

FREKANS SECICISI:

Uçaktaki VOR alıcısına önce yayınını almak istediğimiz VOR un frekansını bağlarız. Bu anda ses ile üç harfli mors kodunu dinleyerek tanımda bulunuruz.

RADYAL SECICISI:

Sonra bu VOR a hangi Magnetic Bearing ile yaklaşacak isek, bu dereceyi VOR alıcısına işleriz. Bu andan itibaren VOR alıcısı, hem ses ile hem de göz ile bize bu istasyonun nerede ve yayının üzerine hangi Magnetic Bearing ile gidebileceğimizi gösterecektir. VOR alıcısında TO ve FROM göstergeleri bizim seçtiğimiz yaklaşma açısını gösterir. Her bir Magnetic Bearing’e Radyal dersek, seçeceğimiz radyalin konumuna göre TO/FROM ikazı alırız.

RADYAL TANIMLAYICISI:

Önümüzde bir VOR var ve biz bu VOR un güneyinden yaklaşıp 150 radyalinden referans alarak VOR üzerine gitmek istiyor isek, TO/FROM göstergelerinden TO, bizim gidiş istikametinde olan bir radyali seçmiş olduğumuzu ifade eder. VOR üzerinden geçince, eğer 150 radyalinde devam ediyor isek, bu sefer bayrak FROM gösterecektir. Yani biz VOR un 150 radyalinden bize doğru referans alıyoruz anlamındadır. Eğer 195 radyalini seçip yaklaşsa idik FROM okumamız, VOR u geçince de TO ikazı almamız gerekecek idi. Radyaller merkezden dışarı adlandırıldıklarından, merkezden bize doğru gelen radyaller den seçeceğimiz herhangi biri, FROM okumamıza neden olacaktır. Bizim Magnetic Heading’imiz ne olursa olsun, kullandığımız radyale ve bizim VOR a olan durumumuza göre bayrak çıkacaktır.

POZISYON GOSTERGESI:

VOR alıcısında, seçilen radyale göre uçağın pozisyonunu gösteren iğne vardır. Bu iğne, seçilen radyali temsil eder. Sol tarafı Sarı, Sağ tarafı Mavi bölge diye adlandırılır. Tabi bu konumlar FROM okunduğu sürece geçerlidir. TO okunması ile birlikte yer değiştirirler. Eğer FROM radyali ile uçuşta, yan rüzgar nedeniyle sola kaymış iseniz, radyal sağınızda, göstergede de iğne, sizin sağınızda kalmış olacaktır. Radyal üzerinde uçmaya devam etmeniz için uçağın sağa yani, iğne üzerine doğru dönmesi gerekecektir. Eğer radyalin sağına savrulmuş ise, sola dönüşle, yani yine iğne üzerine uçarak pozisyon düzeltmesi yapacaktır.

Ocak 1990

Servet BASOL
070129