Tehlikeli Davranış Eğilimleri

Hazardous attitudes[1]

TUTUM, TAVIR

“Tecrübe içinde oluşmuş, içinde bulunduğunuz durumlara yanıt oluşturan bir zihinsel uyanıklık durumu” (Robbins 1993).

Tutumlar, tavırlar farkında olmadan sahip olduğumuz ‘otomatik davranışlara’ yol açar. Onlar bir ilişki çerçevesinden, değerlerimizden ve ölçütlerimizden yola çıkar. Tutum, ilişkilendirme çerçevemizle içerileştirdiğimiz bilgiyi algılamamızı ve onu değerlendirmemizi etkiler. Bu durum davranışımızı etkiler.

Tavırlar davranışlarda belirir.

Büyük sistem hatalarının önemli bir kısmı insan-kullanıcı hatalarından kaynaklanır.

Ülkemizde de insanların farklı durumlarda nasıl davrandıklarını anlamak için insan hataları üzerine daha fazla araştırmalar yapılması gerekir.

FAA tarafından yapılan araştırmalarda çok kullanıcılı büyük uçakların kullanımında görülen tehlikeli tavırlar ve davranış eğilimleri belirlenmiştir.

Maço, otorite düşmanlığı, tepkisellik, teslimiyet ve erişilmezlik-incinmezlik (FAA, 2009) . Diğer pilot davranışları işletimsel tuzaklar veya davranış eğilimleridir.

Lester ve Bombacı(1984) tehlikeli tavırlar gösteren genel havacılık pilotlarının 43% İncinmezlik, 20% tepkisellik ve 14% maço tutumları içinde olduklarını bulmuştur.

[1] Velázquez, Jonathan, "Behavioral Traps in Flight Crew-Related 14 CFR Part 121 Airline Accidents" (2016). Dissertations Theses. 193. https://commons.erau.edu/edt/193

Embry-Riddle Aeronautical University, Scholarly Commons Citation

Ali Rıza Saral

https://largesystems-atc.blogspot.com/2020/11/tehlikeli-davrans-egilimleri.html

Yanlış Atıf - Yanılsama

Misattribution

Limbik sistemin aktivasyonu sıklıkla, nedene ilişkin yanlış atıflara yol açarak, belirsiz veya keyfi çağrışımlara yol açabilir. Genel olarak, araştırmalar göstermiştir ki, ne zaman güçlü bir duygu deneyimlesek, beynimizin, çevrede bulunan göze çarpan uyarıcılarla bu duygusal durumu ilişkilendirme eğilimi vardır. Olasılık yelpazesi oldukça geniş bir alana yayılmıştır.

Ne zaman gözlemden bir çıkarım yaparsak, iki tür hata yapabiliriz. Bir hata, X'in Y'ye neden olduğu sonucuna varmamızdır (aslında X, Y'nin nedeni değildir). Metodologlar buna Tip I hata veya yanlış pozitif hata diyorlar. Alternatif olarak, yanlış bir şekilde X'in Y'nin nedeni olmadığı sonucuna varabiliriz (aslında X, gerçekten de Y'nin nedenidir). Bu bir Tip II hata veya yanlış negatif hatadır.

Aslında, bazı yararlı dersler öğrenmeye çalışmak için doğa birçok sonuca atlıyor. Doğa, çok geniş bir neden yelpazesi oluşturarak öğrenme sorununu çözer.

Güçlü duygusal deneyimleri tüm belirgin(salient) algısal ipuçlarıyla ilişkilendirme eğilimindeyiz (günün saati, yüz özellikleri, konuşma tarzı, konum, renkler, vb.). Deneyim oldukça ağırlıklı olduğu için, (gerçek bir ipucu yakalama şansı daha yüksek olan) dar dersler çıkarmaktan (ilgili bir ipucu yakalayamama olasılığı yüksek olan) aşırı geniş sonuçlar çıkarmak daha iyidir. Başka bir deyişle, yanlış çıkarım, tümevarım probleminin tahmin edilebilir bir sonucudur. Yararlı bir ders aldığımızdan emin olmaya çalışırken, zihnimiz her türlü yanlış dersi öğrenmeye de tahammül eder. Yanlış atıf, az miktarda bilgiden sonuç çıkarmaya çalışmak için ödediğimiz bedeldir.

Yanlış atıf, duygusallığın değişmez arkadaşıdır.

Duygular ne zaman harekete geçse, yanlış atıf çok uzakta değildir. Tahmin yanıtı ile ilgili durumun bu olduğunu iddia ediyorum. Bir dinleyici bir uyaranı doğru bir şekilde tahmin ettiğinde, yanlış atıf, olumlu duyguyu herhangi bir uygun seyirciye sabitlemeye hazırdır. Benzer şekilde, bir dinleyici bir uyarıcıyı tahmin etmekte başarısız olduğunda, yanlış yükleme suçu yaymaya hazırdır.

Ali Rıza Saral

https://largesystems-atc.blogspot.com/2022/07/misattribution-yanls-atf-yanlsama.html

Kendini Bil

6’ncı yüzyılda yaşayan ve halkın kendini tanrılaştırdığı Yedi Bilge arasında yer alan Spartalı Khilon tarafından ilk kez Delfi’deki Apollon Tapınağı’na yazılmıştır şu sözler: “Kendini Bil.”

Platon ise Khilon’un kullandığı bu sözü şöyle şekillendirir: “Sadece bir insan olduğunu bil.”

Oysa Sokrates: “Bildiğim tek bir şey var, o da hiçbir şey bilmediğimdir” diyen biridir.

Aristoteles’in deyişiyle, insanın bir işi vardır. Onun işi sadece yaşamak değil, kendine özgü bir yaşam, yani akılla bağlantılı bir eylem yaşamı. Akılla, iyi ve güzel bir biçimde yapılan eylemlerden, yani ruhun erdeme uygun etkinliğinden gelen bir yaşam sürmektir. Böylece insan, kendine özgü bir canlı olmanın ötesine geçerek insan olmak zorundadır.

İnsanı erdemli kılan bilgelik, ölçülülük ve yürekliliktir.

Aylin İçsel - 19 Ekim 2015

https://indigodergisi.com/2015/10/insan-olmanin-sirri-kendini-bilmek/

“Birlikten kuvvet doğar.” atasözü, ekip çalışmasının özüdür. İyi bir takımın en önemli gücü iletişimdir. Ekip çalışmasında tüm üyeler fikirlerini açık bir şekilde ifade edebilmelidirler. Bu sözlü olduğu kadar sözsüz de anlatılabilir. İyi bir ekip çalışması, doğru atmosferde ortaya çıkar. İyi bir ekip; çalışacağı ortamı geliştirir, düzenler ve kendine göre şekillendirir. Bu sayede ekip ferah, huzurlu ve rahat bir şekilde çalışma ortamı yaratır. Böyle bir ortamın yaratılabilmesi ise ortak kültür, tavır ve anlayış ile gerçekleşir.

Eşitlik ve güven için kişilerin görev tanımları tam anlamıyla yapılmalıdır. Tüm ekip olarak ortak hedefler iyi belirlenmeli, doğru görev dağılımı yapılmalıdır. Yardım almaktan çekinilmemeli aynı zamanda (initiative) öncelikli davranmaya da yatkın bir kişiliğe sahip olunmalıdır. Takdir ve saygı, başarı için başlı başına bir itki kaynağıdır. İyi bir ekip çalışmasının önemli özelliklerinden bir tanesi de güçlü bir ekip lideridir. Bu nedenle ekibi yönetecek kişi tüm vasıflara sahip olsa da saygı sahibi olmadan işi yürütemez.

Tavır ve yanılsama insana özgü bir durumdur. Hepimiz yanılır, yanlış yer ve zamanda tavır koyar ve sorunları daha da karmaşık hale getirebiliriz.

Bu nedenle Sayın Ali Rıza SARAL’ın çalışmalarına sayfamda yer vermekteyim.

İnsani hata, insani düşünce, insani tavır ve insani algı üzerine yapılmış araştırmalar üzerine yazdıkları ve paylaştıkları deneyimler bizlere çok yararlı bilgiler vermekte.

Umarım yazdıkları, araştırmaları ve çevirileri, bizim bu hassas çalışma alanlarımızda yapıp uyguladıklarımız için birer yol gösterici ve açıklayıcı veri olur.

www.servetbasol.com

220801