ABD’de Milletler
Şu
gerçeği vurgulamak gerekli. ABD’nde çeşitli milletler, kendi hasletleri ile
meşhur olmuşlardır.
ABD’de
Otomobil Fransız’ların işidir.
Fransız
kökenli Henry Martyn Leland,
(16 Şub 1843—26 Mar 1932), Fransızların yoğun olduğu Kanada sınırına yakın Barton, Vermont'ta doğdu. Makinist, mucit, mühendis ve
otomotiv girişimcisi olan Leland, Fransız kâşif,
Detroit şehrinin kurucusu Antoine Laumet
de la Mothe, Sieur de Cadillac'tan esinlenerek lüks otomotiv markaları Cadillac, Lincoln ve Buick’i
üretti. Providence, Rhode Island'daki Brown & Sharpe fabrikasında mühendislik ve hassas işlemeyi öğrendi.
Ardından Colt da dahil olmak üzere ateşli silahlar
endüstrisinde çalıştı. 1870 gibi erken bir tarihte Leland
& Faulconer makine atölyesinde müdür olarak yeni
gelişen motor endüstrisine uyguladı ve daha sonra Ransom
E. Olds'un Olds Motorlu
Taşıt Şirketi'ne motor tedarikçisi oldu, bu Oldsmobile olarak biliniyordu. Kısa bir süre için benzersiz
bir oyuncak tren olan Leland-Detroit Monoray'ı üretti.
Fransız
kökenli Ransom Eli Olds,
(3 Haz 1864—26 Aug 1950) ilk üretim otomobili Olds’Mobil Kavisli Çizgiler’i (Curved Dashes)
1901'de yaptı. Bu, sabit bir montaj hattı kullanılarak inşa edilen ilk araçtı.
Bu üretim tekniği, Olds'un 1901'de 425 otomobil olan
üretim çıktısını katlanarak 1902'de yaklaşık 2.500'e yükseltmesini sağladı.
1903'te Olds Motor Works, Oldsmobil
ve REO markaları ile Amerika Birleşik Devletleri'ndeki en büyük otomotiv
üreticisi haline gelmişti.
Fransız
kökenli Louis-Joseph Chevrolet (25 Arl 1878 - 6 Haz 1941) İsviçre'de
bir yarış arabası sürücüsü idi, 1911'de Chevrolet
Motor Car Company'nin kurucu ortağı ve 1916'da Frontenac Motor Corporation'ın
kurucusuydu.
Belçikalı
bir göçmenin oğlu olan Henry Ford (30 Tem 1863 -
7 Nis 1947) daha çocukken anne ve babasını kaybetti ve komşuları O'Herns tarafından evlat edinildi. Baş Mühendis olarak
çalıştığı Edison Company'den istifa etti ve 5 Ağustos
1899'da Detroit Automobile Company'yi
kurdu. Daha sonra Dodge Kardeşler ile Ford Motor Company
şirketini 16 Haz 1903’de kurarak meşhur Ford-T
modelini yarattı.
ABD’de
Uçak yapımı ise Almanların:
Wilhem Edward Böing, bir Alman’dır. Kendisi Maden Mühendisidir. İsviçre, Vevey’de okumuş, ardından Yale Üniversitesi’ne girmiştir. Wilhem Edward Böing olan adı, ABD
vatandaşlığına geçince William Edward Boeing olarak değiştirildi. Yale Üniversitesi’nden mezun olmadan ayrılmıştır.
Çünkü 1909 yılında Pasifikte Alaska Fuarına gitmiş, bu fuarda gördüğü bir
makine onu çok etkilemiştir. Gördüğü şey insanlı uçan bir makinedir. Glenn Luther Martin firmasından
bir uçak satın alır ve Martin’den uçuş dersleri almaya başlar. Ancak bir gün William’in uçağı arızalanınca, uçağı satın aldığı firmadan
gelip uçağın incelenmesini ister. İncelemeye gelen yetkililer uçağın bir
parçasının değişmesi gerektiğini söylerler. William parçanın en erken ne zaman
gelebileceğini sorar. Parçanın 1 aydan önce takılamayacağını duyan William,
çılgına döner ve bu yüzden Martin’le tartışır. Parça değişim tarihi
değişmeyince William, arkadaşı Westervelt’le kendi
uçaklarını yapmaya karar verirler. Hollanda kökenli George Conrad
Westervelt, o sıralarda Deniz Kuvvetlerinde
mühendistir. Boeing Westervelt’e şöyle der:
“Kendi
uçağımızı kendimiz üretelim, hem de çok hızlı bir şekilde”.
Bunun
üzerine Boeing ve Westervelt anlaşıp "B&W Flying Boat" Şirketini
kurarlar. Kuracakları fabrika için arazi bakmaya koyulurlar ve kendisine
Seattle’da bir arazi bulurlar. Boeing ve Westervelt 1916
yılında ilk uçaklarını üretirler. Şirketin adı ilk uçakla beraber "Pasifik
Aero Products Co." olarak değiştirilir.
Alman
kökenli olan Glenn Luther Martin, kendi uçağını üreten pilotlardan biridir ve ilk
uçağını da 1912’de üretmiştir. Kurduğu şirket bir dizi birleşmelerden sonra
Lockheed Martin olarak devam edecektir. Altı yaşına
geldiğinde uçurtmalara ilgi duyar, ancak ilk başta arkadaşları yaptığı kutu
uçurtmalarla dalga geçer. Uçurtmalar iyi uçtuğunda, insanlar kendileri için bir
tane yapması için ona yirmi beş sent ödediler. Daha çok uçurtma üretmek için
annesinin mutfağını bir "fabrika" haline getirir. Kansas Wesleyan, Salina'da işletme
okudu. 1933'te Kansas Wesleyan Üniversitesi'nden
fahri Bilim Lisans derecesi aldı. Büyüdükçe uçmaya, önce uçurtmalara, daha
sonra uçağa hayran oldu. 1909'da Curtiss June Bug'a imrenerek kendi başına
bir tane yapmaya karar verdi, ancak ilk test uçuşunda uçağı kaybetti. Bir
sonraki çabası için Martin, uçağın yapımında ipek ve
bambu kullandı. Bu uçak kısa bir uçuş yaptı.
10
Mayıs 1912'de Martin, Newport
Bay, California'dan Catalina Adası'ndaki Avalon'a kendi yapımı bir deniz uçağıyla uçtu ve ardından
tekrar kanalı geçti. Bu, su üzerinde uçuş için daha önceki İngiliz Kanalı
rekorunu kırdı. Martin'in toplam mesafesi 109 km idi ve Newport-Avalon
etabı 37 dakika sürdü. 1913'te Martin, Great Lakes çevresinde 1.400 km deniz uçağı yarışı olan Great Lakes Reliability Cruise'da yarışırken o kadar şanslı değildi.
1912'de
Glenn L. Martin Company'yi kurdu. 1916'da şirketini orijinal Wright Company ile birleştirerek Wright-Martin
Aircraft Company'yi kurdu. Kısa süre sonra ayrıldı ve
1917'de ikinci bir Glenn L. Martin
Şirketini kurdu. Bu şirket, 1961'de American-Marietta
Corporation ile birleşerek Martin Marietta
Corporation oldu. 1995 yılında Lockheed Corporation ile birleşerek, büyük bir
ABD havacılık ve savunma yüklenicisi olan Lockheed Martin'i oluşturdu.
İskoç
bir baba ve Alman-İskandinav bir anneden doğan Donald Wills
Douglas, 1909'da mezun olduktan sonra Maryland, Annapolis'teki
Deniz Harp Okulu'na kaydoldu. Erken bir havacılık meraklısıydı; 1908
sonbaharında 16 yaşındayken, Wright Flyer'ın Fort Myer denemelerine tanık olması gerektiğine annesini ikna
etti. Daha sonra Annapolis'teki yurt odasında,
bazıları lastik bantlı ve diğer motorlu model uçaklar yaptı ve bunları arazide
ve akademinin cephaneliğinde test etti. 1912'de havacılık mühendisliği alanında
kariyer yapmak için akademiden istifa etti.
Grover Loening ve Glenn Curtiss tarafından iş için geri çevrildikten sonra, Douglas
MIT'ye kaydoldu. MIT'den
böyle bir derece alan ilk kişi olan Havacılık Mühendisliği Lisans derecesini
1914'te aldı ve dört yıllık kursu yarı sürede tamamladı; orada bir yıl daha
Profesör Jerome Hunsaker'in
asistanı olarak kaldı.
1915'te
Douglas, Connecticut Aircraft Company'ye katılarak
Donanmanın ilk zeplin olan DN-1'in tasarımına katıldı. Ağustos 1915'te Douglas,
23 yaşında baş mühendis olarak Martin S deniz uçağını
tasarladığı Glenn Martin Şirketi'ne gitti. Glenn Martin, Wright-Martin'i
oluşturmak için Wright Company ile birleştikten kısa
bir süre sonra, Douglas Kasım 1916'da ABD Ordusu Sinyal Birlikleri'nin
Havacılık Bölümünün baş sivil havacılık mühendisi olmak üzere istifa etti. Kısa
süre sonra Cleveland, Ohio'da yeni kurulan Glenn L. Martin Company'ye geri döndü ve
yeniden baş mühendis oldu. Douglas, Martin MB-1
bombardıman uçağını tasarlayacaktı.
Kısa
süre sonra, ortağı David Davis'in sağladığı 40.000
dolarlık finansmanla ilk uçak şirketi Davis-Douglas Company'yi kurdu. Kıyıdan kıyıya durmadan uçabilen bir uçak
olan Douglas Cloudster'ı inşa etmeye çalışmak için
birlikte çalıştılar. Başarısız bir girişimin ardından Davis
ortaklıktan ayrıldı ve Douglas, Douglas Aircraft Company'yi
kurdu.
Glenn L. Martin Aircraft Company, sonra da
Douglas Aircraft’da baş tasarımcı olarak çalışan ve
DC-1, DC-2 serilerinin yaratıcısı Alman kökenli ve “Hollandalı” lakaplı James Howard Kindelberger’dir. Birinci
Dünya Savaşı sırasında Kindelberger, ABD Ordusu Hava
Servisi'nin bir üyesiydi. Memphis, Tennessee'deki
Park Field'da pilot eğitmen olarak çalıştı. Savaştan
sonra Kindelberger havacılıkta iş aradı. 1920'de
Cleveland, Ohio'daki Glenn L. Martin
Company'de baş ressam ve baş mühendis yardımcısı
oldu.
Alman
kökenli James Howard Kindelberger,
1930'da Douglas Aircraft Company'de DC-1 ve DC-2
nakliyeleri üzerinde çalışan genç mühendisler olarak tanıştıklarında J. L.
"Lee" Atwood ile ömür boyu sürecek bir birliktelik
oluştu. Kindelberger baş mühendis olarak çalıştı ve
dokuz yıl boyunca Douglas'ta kaldı. İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra Atwood, Almanlar tarafından V-2 için geliştirilenlere
dayalı geliştirilmiş roket motorlarına ihtiyaç duyulacağını biliyordu. İkili
1946'da California, Santa Susana'daki
bir roket motoru test tesisine ve Los Angeles Uluslararası Havalimanı'nda bir
süpersonik rüzgar tüneline 1 milyon $ yatırım yapmaya
karar verdi. Kuzey Amerika'nın roketle güçlendirilmiş kıtalararası bir seyir
füzesi olan Navaho'yu geliştirme sözleşmesini
imzalaması, karşılığını verdi. Kindelberger 1948'de
başkan ve genel müdürlüğe terfi etti ve Atwood onun
yerine başkan oldu.
Navaho
projesi, Kuzey Amerika'nın roket motorlarında, ataletsel
navigasyon sistemlerinde ve süpersonik aerodinamikte
uzmanlık geliştirmesine izin verdi. Bu da 1950'lerin sonlarında birçok gelişmiş
havacılık aracı için sözleşmelerin güvence altına alınmasına yol açtı - X-15 mürettebatlı hipersonik
uzay uçağı, Hound Dog
füzesi ve XB-70 Valkyrie üçlü sonik
bombardıman uçağı. XB-70, şirketin yeni malzemeler, kaynak ve üretim süreçleri
geliştirmesini sağladı.
ABD’de
Uluslararası Finans:
Uluslararası
Finans (Sermaye) Sektöründe İrlanda, bankacılık ve ödemeler, fonlar,
sigorta ve reasürans, yatırım ve varlık yönetimi, uçak kiralama ve son yıllarda
giderek artan bir şekilde fintech (finansal
teknoloji) 430'dan fazla firma ile 44.000 kişiyi istihdam etmektedir.
IFS
sektöründe çalışanların yüzde 80'i doğrudan yabancı yatırımı sahasında
çalışmaktadırlar.
ABD’de
Akaryakıt istasyonları:
1960'lardan
bu yana ABD'de akaryakıt sektörüyle ilgilenen Türkiye'den Türk, Ermeni ve
Süryani girişimciler bugün hala New York, New Jersey ve Connecticut'ta 300'e
yakın akaryakıt istasyonu işletiyorlar. 2 milyar doların üzerinde ekonomik
girdi yaratan girişimciler, aynı zamanda 3000'den fazla kişiye istihdam
sağlıyor. Benzin istasyonu işi özellikle kuzey New Jersey'de Ermenilerin ve Long Island bölgesindeki Türklerin elinde. Long Island, Kırım Tatarları ve Özbek Türkleri başlangıçta
sektöre geniş çapta girmişler ve adeta kendi imtiyazlarını yaratacak kadar
güçlenmişlerdir.
Bilinen ilk Türk benzin istasyonu sahibi 1960'ların sonunda Long Island'da faaliyete geçti. Türkiye'deki subay statüsünü geride bırakıp ABD'ye yerleşen Kanat Erbay, ilk Kazan Türklerinden Kenan Ödemiş, Faruk Terpiş ve eski Fenerbahçeli futbolcu Salim Görür, akaryakıt sektörüne giren ilk isimler arasında yer aldı.
ABD’de en meşhur ve başarılı Türklerden bazıları ise şunlar;
Arif Mardin, Grammy Yılın Yapımcısı Ödüllü, Albüm yapımcısı.
Muhtar Kent, Coca Cola'nın CEO'su.
Hikmet Ersek, Western Union CEO'su.
Melih Abdulhayoğlu, Comodo Internet Security CEO’su.
Eren & Fatih Özmen, Sierra Nevada Corp. CEO’ları.
Dr. Vamık Volkan, Mary Sigorni Ödüllü, Nobel Barış Ödülüne 4 kez aday gösterilen tek Türk.
“All you need in this life is ignorance and confidence; then success is sure.”
Mark Twain
“Bu dönemde ihtiyacınız olan tek şey cehalet ve güvendir; o zaman başarı kesindir.”
220509