07Dec1944-Chicago
1944’e gelene
kadar neler olmuş hatırlayalım;
Paris'de 6 Mayıs 1889
senesinde , Brezilya, Fransa, Büyük Britanya, Meksika, Rusya ve Amerika
Birleşik Devletleri katılımları ile, 12 senede 5 defa toplanacak olan ilk Uluslararası Havacılık Kongresi yapılır.
Bu kongreyi, gelişen
teknoloji gereği 18 Mayıs 1910 senesinde yapılan Uluslararası Havacılık Ulaştırma Konferansı, ICAO konferansının
başlangıcıdır. Fransa'nın çağrısı ile, Dış İşleri Bakanlığında Türkiye dahil 20
ülkenin katılımı ile yapılır. Kurulan 4 komisyon, Ülke Kanunları, İdari ve
Teknik, Gümrük ve Hava Ulaşımı üzerine idi. Hava Ulaşımı komisyonu 3 ek
üzerinde çalışır;
a)
Milliyet İşareti ve Kayıt, b) Uçak Karakteristiği, c) Hava Trafik Kuralları.
13 Ekim 1910 senesinde imzalanan Hava Ulaşım Kuralları
içerisinde, Havcılık Kuralları Uluslararası Komisyonu
(International Commission on Air Navigation - ICAN) kurulması kararı vardır.
1910 Paris konferansında temellerini attığı, sonradan ICAO adını alacak olan bu
kurumun başına, Fransız Albert ROPER
getirilir. ICAN çatısı altında Albert ROPER, 8 Ek (Annex) geliştirir;
Annex A -
Uçakların Sınıflandırılması, tanımlar ve Tanıtım İşaretleri
Annex B -
Uçabilirlik Belgesi
Annex C -
Kayıt Defterleri
Annex D -
Hava Trafik Kuralları, işaretler ve ışıklandırma
Annex E -
İşletecek Ekip
Annex F -
Havacılık Haritaları ve Yer İşaretleri
Annex G -
Meteorolojik Bilgilerin toplanması ve yayınlanması
Annex H -
Gümrük
Hava Ulaştırma Sözleşmesi, yirmi yedi devlet tarafından imzalanmış
ve 11 Temmuz 1922'de yürürlüğe girmiştir. Sözleşme'nin 1.ci maddesinde her
devletin ülkesi üzerindeki hava sahasında "Mutlak ve Münhasır
Egemenliği" prensip olarak belirtilmiştir.
6 Kasım 1925 senesinde Fransız
Hükümetinin girişimi ile ilk defa Özel Hava Hukuku Uluslararası Konferansı
düzenlenir. 27 Ekim - 06 Kasım tarihleri arasında gerçekleşen toplantıda,
Havayollarının Sorumlulukları incelenir, bu sorumluluklar çerçevesinde Özel
Hukuk oluşturma çalışmaları yapılır ve sonunda yapılan bir Protokol ile bu
konulara çözüm getirmek için uzmanlardan oluşan bir komitenin oluşturulmasına
ve Konferansın gözetiminde çalışmasına karar verilir. Kurulan komitenin adı
Comité International Technique d'Experts Juridiques Aériens, C.I.T.E.J.A. olarak belirlenir. 48
ülkeden katılan 77 delege, International Commission on Air Navigation (ICAN)
Genel Sekreteri Dr.Albert ROPER’i,
bu Konferansın da başına getirirler. Bu konferansın gözetim ve denetiminde
çalışan CITEJA komitesi, meydana getirilen 21 maddelik metni 6 Kasım 1925’te
imzalar. Çok önemli Özel Hava Hukuku kavramları geliştirmiş olup Konferans
sonrası bu teklifler, bir sonraki Uluslararası Özel Hava Hukuku Konferansında
kabul görecektir.
6 Kasım 1925’te kurulan CITEJA ilk
toplantısını Paris’te 26 Mayıs 1926 senesi 27 ülkenin katılımı ile
gerçekleştirir. Bu toplantıda dört komisyon kurulur.
İlk komisyon
1-
Uçağın Milliyeti
2-
Havacılık Sicil Kayıtları
3-
Sahibi, eş-sahibi, yapım ve transfer
4-
Haklar, rehinler, tercih ve elkoyma.
II.nci komisyon
1- Hava
Nakliyat sistemleri
2- Hava
Taşıma Senetleri
3-Yolcu
ve Kargo üzerinde taşıyıcının sorumlulukları
4- Kargo
ve fazla ağırlıkların atılması
III.üncü komisyon
1-
Sorumluluğun sınırları
2-
Üçüncü şahıs zararlarına karşı sorumluluklar
3-
Sigorta
IV.üncü komisyon
1-
Kazalarda personel sigortası
2-
Yolcunun durumu
3-
Kaptan ve personelinin hukuksal durumları
4-
Uçakta işlenen suçlara uygulanacak kanun
konuları üzerinde çalışır.
Bu arada 6 Ocak 1928 tarihinde Havana-Küba da 6.cı
Pan-Amerikan Konferansı toplanır. Havana Konferansı, özellikle özel Ticari
Uçuşlar için yarar sağlar. Ticari Havacılık Konferansı kuralları ilk defa
burada imzalanır. Paris Konferanslarından sonra en önemli Havacılık
Konferansıdır. (01-06/02-20)
Varşova’da 04/12 Ekim 1929
tarihinde ikinci Uluslar arası Özel Hava Hukuku Konferansı düzenlenir. 33 ülke
temsilcilerinin Polonya’nın Varşova şehrindeki konferansta CITEJA’nın
teklifinin kabul etmesi ile meşhur 1929 Varşova Anlaşması vücut bulur.
CITEJA tarafından teklif edilen ve son haliyle Havayolu ile Milletlerarası
Taşımalara İlişkin Bazı Kaidelerin Birleştirilmesi Hakkında Anlaşma 23 ülke
tarafından imzalanır. Amerika Birleşik Devletleri bu toplantıya katılmamış ama
bir gözlemci göndermiştir. Anlaşmanın başarısını görünce 15 Haziran 1934’de
anlaşmayı imzalar. Bu anlaşma, Havayolu Taşıyıcılarına hasar, gecikme ve kayıp
karşısında Uluslararası sorumluluk ile sınırlı parasal ceza kavramlarını
getirdi. Bu komisyonun asıl gerçekleşen en önemli başarısı, Uluslar arası Sivil
Havacılık Kanunlarının yürürlüğe girmesi ile Havacılık Hukukunun resmi
temellerinin atılmış olmasıdır.
Roma’da 15/29 Mayıs 1933
tarihinde düzenlenen üçüncü Uluslar arası Özel Hava Hukuku Konferansı, yeni
gelişimlere sahne olur. Bunlar;
1-
Yabancı bir uçağın, yerde üçüncü kişilere vereceği zarar ile ilgili
çeşitli kuralların birleştirilmesi için Konvansiyon,
2-
Uçak Kaçırmayı Önleyici çeşitli kuralların birleştirilmesi için
Konvansiyon.
Bu her iki Konvansiyon
kararları, 29 Mayıs 1933’de 20 ülke tarafından imzalanır. Bu Konvansiyonların
amacı, yerde hasar gören üçüncü şahısların sınırlı da olsa belirli limitlerde
hasarları tazmin edilirken, bu sorumluluğu taşıyan Havayollarının da
gelişmesine engel olmayacak şekilde kuralları uluslararası biçimde düzenlemek olmuştur.
Bu Konvansiyon ile ilk defa
aksine bir yazılı belge olmaması durumunda “mal sahibi”, var ise işletici
sorumlu tutulmuş ama bu sorumluluk yine sınırlanarak havacılığın gelişmesini
engellemesinin önüne geçilmiştir.
Lima-Arjantin de 15 Eylül 1937
tarihinde de Teknik içerikli Pan-Amerikan toplantısı yapılır. Avrupa'dan da
temsilcilerin katıldığı toplantıda Daimi Amerikan Havacılık Komisyonu
(Permanent American Aeronautical Commission-CAPA) kurulmasına ve burada resmi
havacılık uzman ve teknisyenlerinin görev almasına, bu komisyonun da
uluslararası genel ve özel havacılığın birleştirilmesi, kodlanması, havacılık
hakları, teknik konularda birliktelik ve işbirliği, ortak
Ulusal-Uluslararası-Amerika Hava Sahalarının oluşturulması ve geliştirilmesi
gibi görevler verdiler.
Daha özgün bir deyişle, ICAN ve
CITEJA gibi kuruluşların görevlerini birleştirdiler bir bakıma. (International
Commission for Air Navigation-ICAN ve
Comite International Technique d'Experts Juridisques Aeriens-CITEJA).
Havacılıkta liderliği bir türlü
eline geçiremeyen ve sivil havacılıkta da çok geride kalan ABD için II. Dünya
Savaşının gidişatı bir fırsattır. Köklü bir Sivil Havacılık geçmişi ile Sivil
Havacılık Hukuku olan Fransa, 1944 senesinde ABD’nin savaş esiridir.
7 Aralık 1944 günü Amerika
Birleşik Devletleri çağrısı ile Uluslararası Sivil Havacılık Konferansı
düzenlenir. Komisyon Kararları “Convention on International Civil Aviation” adı
altında basılır ve dağıtılır. Bu kararların
yürürlüğü, geliştirilmesi ve düzenlenmesi için International Technical
Committee of Aerial Juridical Experts (CITEJA) gibi bir kuruluşa gerek vardır.
Kurumun oluşması için Provisional International Civil Aviation Organisation -
PICAO çalışmalarını başlatır. Paris Konferansındaki kararlar temel alınarak,
kuralların yaygınlaştırılması ve geliştirilmesi hedeflenir. Nihai Senet Mad.V
ve VII, CITEJA’nın kapanıp
çalışmalarının bu çatı altında devam ettirmesi dileği ve tavsiyesi mevcuttur.
Neticede Başkanlığı bir ABD vatandaşı yapacaktır. Çalışmaların başarısını da
ABD üstlenecektir.
6 Haziran 1945 tarihinde Uluslararası Geçici Sivil Havacılık Anlaşması imzalanarak PICAO kurulur.
Çalışmalara hızlı bir şekilde başlayan kurul, dünyadaki tüm geçmiş çalışmaları
birleştirir ve yapılanmaya başlar. (Geçici Uluslararası Sivil Havacılık
Organizasyonu-PICAO)
İlk Ek’leri:
a) Yer işaretleri de dâhil olmak üzere
muhabere sistemleri ve hava seyrüseferi yardımcı tesisatı:
b) Hava limanları ve pist
hususiyetleri;
c) Uçuş kaideleri ve hava seyrüseferi
kontrol usulleri;
d) İşletme personeli ve teknisyen
personele ait lisanslar;
e) Hava nakil vasıtalarının havaya
elverişliliği;
f) Hava nakil vasıtalarının tescil ve
alameti farikaları;
g) Meteorolojik malumatın toplanması
ve teatisi;
h) Borda
defterleri;
i) Hava harita ve
planları;
j) Gümrük ve
muhaceret usulleri;
k) Tehlikede
bulunan hava nakil vasıtaları ve kazaların tahkiki;
17 Ağustos 1945 tarihinde Dr.Warner
başkan ve Dr. Roper Genel sekreter seçilirler. ICAN olarak ilk Annex’leri
hazırlayan Dr.Albert Roper'in, Sivil Havacılık Kurallarının
yaratılmasında olduğu gibi, ICAO'nun yapılanması ve gelişmesinde çok önemli bir
rolü vardır. Kendisi, ICAO’nun babası olarak anılır. Nihayet 28 Mayıs 1947
tarihinde Geçici Uluslararası Sivil Havacılık Organizasyonu-PICAO, geçiş
dönemini tamamlar ve adı resmen ICAO olur.
24 Ekim 1945'te kurulan Birleşmiş
Milletler Örgütü (BM) 64. Maddesi kısaca, Dünya Barışını etkileyecek her
konuda, her kuruluş ile anlaşmalar yapar der. Bu maddeye istinaden BM, ICAO’ya
Sivil Havacılık Konusunda yetkili danışman olarak işbirliği teklif eder.
ICAO, 1947 Mayısındaki toplantısında bu teklifi
görüşür ve Resolution A1-2 kabul edilir. ICAO Başkanı
Warner, 3 Ekim 1947’de UN ile ICAO arasındaki işbirliği anlaşmasını imzalar ve
ICAO, BM’in uzman kuruluşu olur. Bu anlaşmayla her iki
kurum, Chicago Sözleşmesi ve BM Şartı'nın belirli maddelerinin yerine
getirilmesi ve diğerinin çalışmalarına katılabilmesi için gerekli önlem ve şartları
karşılıklı yerine getirme taahhüdünde bulunur.
ICAO için etrafta dolaşan “Birleşmiş Milletlerin Bir Kuruluşu” çevirisi,
hiçbir havacı böyle bir hata yapmayacağı için en basitinden bir Mütercim
Tercüman hatası olmalıdır (specialized Agency of the United
Nations). Sonuçta ICAO 7 Aralık1944, BM ise 24 Ekim 1945'te kurulmuştur.
ICAO, kuruluşunun 50.ci yılı olan 1994 yılında, Türkiye sivil
havacılığının gelişimine önemli katkılarından dolayı ICAO 50. Yıl Onur
Madalyası’nı Vecihi HÜRKUŞ’a verir. Bu kutlamalar arasında 7 Aralığın Dünya Sivil Havacılık Günü
temennisi de vardır. Nihayet ICAO’nun girişimi ve Kanada Hükümetinin desteği
ile Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, Resolution A/RES/51/33 - 6 Aralık 1996 tarihinde 7 Aralığı Dünya Sivil
Havacılık Günü olarak kabul eder.
Bu
sene 21.sini kutlamaktayız. Öyle 1944’den beri kutlandığını söyleyenlere
inanmayın.
Böylece
şu iki şeyi açığa kavuşturmuş olduk;
1- ICAO kurulduğunda, daha kurulmamış olan
Birleşmiş Milletlerin bir kolu değildir;
2- 7 Aralık, 73 senedir değil, 21 senedir
kutlanmakta.
Ben bunları araştıran, okuyan,
okuduğunu anlayan ve bu tür yanlışları yapanlara gülenler için yazmıyorum.
Zeki, çevik ve ahlaklı gençlerimiz bunları zaten bilmekteler.
1889 senesinden günümüze Sivil
Havacılık Organizasyonu tarihi bu dur.
Dersimiz bitmiştir, sınav için
beni yormayın, kendi kendinizi sınayın.!
171211