Kadın ve Havacılık - I
7-13 Mart 2016 Dünya Havacı Kadınlar Haftası
nedeniyle yazımı iki bölüm halinde yayınlayacağım.
Sadece şunu hatırlatmak isterim.
İngilizcede ki He-She; Arapçadaki Al-İl;
İtalyancadaki İl-La; Fransızcadaki La-Le; İspanyolcadaki El-La ve Rusçadaki Он ve Она gibi betimleme, cinsiyet ayrımı, vs.. Rusya Federasyonu
Anayasasında yoktur.
Rus Anayasası bu tür tanımlar yerine “İnsan” sözcüğünü kullanır!
http://www.anayasa.gen.tr/rusya.htm
1784-06-04 Balonla
ilk uçan kadın
Lyons, France dan bir opera sanatçısı
olan Bayan Elisabeth Thible, ilk balonla uçan kadın ünvanına sahiptir.
1799-10-12 Paraşüt
ile atlayan ilk kadın Jeanne Geneviève Labrosse / Garnerin
İlk defa tek başına balon kullanan
sonrada balonu salıp, balon sepetine bağlı paraşüt ile 900m den inen kadın
pilottur.
1910-03-08 İlk
Ruhsatlı Bayan Pilot Raymonde de la Roche
Fransız Elise Deroche, uçma tutkunu
bir barones idi ve Paris’te verilen lisans No.36 ile dünyanın ilk kadın pilotu
unvanına sahiptir.
(Dünya Havacı Kadınlar Haftası kutlama nedeni)
1911-08-02 ABD’de
ilk lisanslı kadın Pilot
ABD’lerindeki ilk lisanslı kadın
pilot, bir drama eleştirmeni olan Harriet Quimby’dir.
1912-01-XX Uçak Patenti
alan ilk kadın Amelie Hedwig
13-09-1911 tarihinde ilk Alman Pilot
Lisansı alan Amelie Hedwig Beese, 1912 Ocağında ilk katlanır uçak patentini
almıştır.
1912-04-16 Ingiltere-Fransa
Arası uçan ilk kadın. (Harriet Quimby)
Gustave Hamel’in öğrencisi Bayan
Harriet Quimby, Dover’dan kalkarak Calais yakınlarına Bleriot Type-I model
uçağı ile indi.
1913-11-30 İlk
Kadın Yolcu
Kadın Haklarını Koruma Cemiyeti
kurucu üyelerinden Belkis Şevket Hanım 30 Kasım 1913'de Fethi Bey'in kullandığı
Döperdüsin tipi uçakla uçtu.
1927-10-27 Uçak
kazasında ölen ilk Kadın
Trakya'daki tatbikata gelen Junkers
A20'ye yolcu olarak binen Mefharet Hakkı Hanım 27 Ekim 1927 günü Üsteğmen Asım
komutasındaki uçağın iniş sırasında kırım geçirmesi sonucu beyin kanamasından
hayatını kaybetti.
1927-12-XX İlk
Kadın Ticari Pilot Marga von Etzdorf
Lisans alıp Deutschen Lufthansa
(DLH)’da sözleşmeli Co-Pilot olarak uçmaya başlayan Marga von Etzdorf, Junkers
F 13 ile Berlin-Breslau ve Berlin-Stuttgart-Basel üzerinde yolcu taşıdı. 10.000
uçuş kilometre sonra, Hamburger havayolu B2 sertifikası, sonra da 5.000 km daha
kazanmak için gerekli zamanı ulaştı. Terfi beklerken denetçiler üç saat boyunca
onu sorguya çektiler. Kadınların Alman Pilot Okulu'na kabul edilmeleri mümkün
değildi çünkü gerekli bilgiler kendisine öğretilmemişti diyorlardı. Alman
Araştırma Enstitüsü'nde mühendis olarak çalışmaya başladı. Daha sonraları
akrobasi pilotluğu yaptı ve gösterilere katıldı. İstanbulda da gösteri uçuşları
yapmıştır.
1932-04-21 İlk
Türk Sivil Pilot okulu
Vecihi Hürkuş, ilk Türk Sivil Tayyare
Mektebi’ni kurar. İkisi kız olmak üzere 12 öğrenci kaydolur. 27 Eylül 1932’de
eğitim ve öğretime başlanır.
Okulun amacı Türk gençliğini
havacılığa alıştırmak, tayyareci kuşaklar yetiştirerek Türkiye Cumhuriyeti hava
ordusunun yedek gücü olmaktı.
Okulun motorlu ve motorsuz iki şubesi
olacaktı. Eğitim teorik ve uygulamalı olarak yapılıyordu. Büyük bir atölyesi
vardı. Kalamış’ta bir hangar ve uçuş alanı olarak kullandıkları küçük bir
sahası, bir de Fikirtepesi’nde uçuş alanları vardı.
İlk 12 öğrenci Sait, Tevfik, Muammer,
Abdurrahman, Salih, Osman, Rıza, Hikmet, Hüseyin, Kenan, Bedriye ve Eribe idi.
Öğrencilerin eğitim sırasında hiçbir kazası olmamıştır.
1932-05-20 İlk
Transatlantik Aşırı Uçan Kadın Pilot
Harbour Grace, Newfoundland ile
Derry, Kuzey Irlanda arsı 3,752 km’yi 15 sa. 18 dak. da Lockheed Vega uçağı ile
aşan Amelia Earhart olmuştur.
1933-02-03 Türkiye'de
ilk iç hat seferi yapıldı
Türkiye'de ilk iç hat seferi 3 Şubat 1933 tarihinde Devlet Hava Yolları
bünyesinde ve Junkers F-13 tipi uçak ile İstanbul’dan Eskişehir aktarmalı
Ankara uçuşu ile gerçekleşmiştir. 4 yolcu ile uçuş 3 saat sürmüştür.
1933-08-XX İlk
Kadın Pilotumuz - Bedriye Tahir GÖKMEN
Bedriye Tahir GÖKMEN, Vecihi Sivil
Tayyare Mektebi mezun olan ilk kadın pilotumuzdur.
1935-05-03 Türkkuşu
kuruldu.
Kongre kararıyla Türk Tayyare
Cemiyet'in ismi "Türk Hava Kurumu" (THK) olarak değiştirilirken yine
aynı kongre kararıyla Atatürk'ün yıllar boyu her gittiği yerde konuşmalar
yaparak gençliğe vermek istediği havacılık aşkı, havacılık coşkusu, kısa sürede
sonuca ulaştı ve Türkkuşu kuruldu.
Gençler akın akın Türkkuşu'na koşmaya
başladı. Kurum, vatan göklerine aralarında Atatürk'ün manevi kızı ve dünyanın
ilk kadın savaş pilotu Sabiha GÖKÇEN'in de bulunduğu, birçok değerli elemanlar
yetiştirdi.
1935-10-XX İlk Türk
kadın Paraşütçü Yıldız Uçman
İlk paraşütçü Yıldız Uçman Rus R-5
uçağından yaptığı atlayış ile Türkiye'nin ilk kadın paraşütçüsü oldu.
1936-02-25 İlk
Asker Kadın Pilot Sabiha Gökçen
1935'te Türk Hava Kurumu'nun Türk Kuşu Sivil Havacılık Okulu'na girdi,
Ankara'da yüksek planörcülük brövelerini aldı. Yedi erkek öğrenciyle birlikte Kırım'a gönderilerek altı aylık yüksek planörcülük eğitimini Koktebel Yüksek
Planör Okulu'nda tamamladı. Eskişehir Havacılık Okulu’nda Savmi Uçan ve Muhittin Bey’den özel uçuş eğitimi aldı.
25 Şubat 1936'da ilk defa motorlu uçak ile uçmaya başladı.
O yıllarda kızlar askerî okullara
alınmadığı için özel bir üniforma giydirilerek Eskişehir Uçuş Okulu’nda,
1936-1937 döneminde 11 ay boyunca özel eğitim aldı. Bu eğitim sırasında
kendisine ilkokul öğretmeni Nüveyre Uyguç eşlik etti. Gökçen, brövesini
aldıktan sonra Eskişehir’deki 1. Hava Alayı’nda altı ay görev yaptı, bu sırada
Trakya ve Ege manevralarına katıldı.
Tek başına yaptığı uçakla Balkan turu
büyük ilgi çekti. 1955 yılına kadar Hava Kuvvetleri ve Türk Hava Kurumu'nda
(THK) pilot olarak görev yaptı.
1936-05-03 İlk
Türk kadın planör pilotu Naciye Toros
İstanbul Üniversitesi’nin bahçesinde
bir planör kursu açıldığını duyup kaydını yaptırdı. İlk planör uçuşunu Sabiha
Hanım’la birlikte, aynı planörde yaptı. İlk tek başına planör uçuşunu da 1937
yazında, yeniden katıldığı İnönü Kampı’nda gerçekleştirdi. Naciye Toros,
havacılıkta bu kadarla kalmadı, motorlu uçak brövesini de almayı başardı.
1936-10-29 İlk
Kadın Şehit Eribe Hürkuş.
Ünlü Türk havacılarından Vecihi
Hürkuş'un kardeşinin kızı olan Eribe, 29 Ekim 1936'da Cumhuriyet Bayramı
gösterileri için prova atlayışı sırasında paraşütünün tam açılmaması nedeniyle
ağır yaralandı. Kazadan birkaç gün sonra Eribe Hürkuş iç kanama nedeniyle
hayatını kaybetti.
1937-xx-XX İlk
kadın Helikopter pilotu Hanna Reitsch
Junkers Ju-87 Stuka ve Dornier
Do-17’nin test pilotu olan Hanna Reitsch, Focke-Achgelis Fa-61, tam kontrollü
helikopterin pilotluğunu da yapmıştır.
1937-xx-XX İlk
kadın Akrobasi pilotu Edibe Kutucuoğlu Subaşı
Sigorta kayıtlarında “minare işçisi”
olarak geçen Sabiha Gökçen’in öğrencisi olan Edibe Kutucuoğlu, Planörle havada
5 saat kalanlara verilen gümüş C brövesini alan ilk kişi oldu. Uluslar arası
akrobasi pilotluğu yapan ilk Türk kadınıdır.
1941-xx-XX İlk Ace
Pilots Lidya Litvyak ve Katya Budanova
Almanların Rusya’ya saldırması
üzerine 586. Avcı Alayı’na katılan bu kadınlar birer savaş pilotu olup savaşa
katılırlar. Bilindiği üzere 5 ve daha fazla düşman uçağı düşürene verilen sıfat
“Ace Pilot” olmaktadır.
Litvyak tek 11, takım olarak 3; Katya
ise tek 6 ve takım olarak 5 uçak düşürerek tarihe geçerler.
1946-xx-XX İlk Türk
hostesleri
İlk hosteslerimiz, Devlet Hava
Yolları’nda (THY) 1946’da 20 adet DC-3 uçağının filoya katılması ile birlikte
ortaya çıkan ihtiyaç sonucu göreve başladılar. 0 zaman onlara “havacı kadın
kamarot” denmekteydi. Adile Tuğrul, Mualla Bayülken, Münevver Erdoğdu ve Nermin
Şen, ilk hostes kızlarımız olarak havacılık tarihimizdeki yerlerini aldılar.
Devlet Hava Yolları, eski bir pilot olan Muzaffer Hanıma kuruluşun
başhostesliğini önerdiği zaman, Muzaffer Sel Yay Hanım hiç tereddüt etmeden teklifi
kabul etti. Eşi Hikmet Yay da 1945’de Devlet Hava Yolları’na pilot olarak
geçmişt. Türkiye’nin ilk başhostesidir. Hosteslerimiz
1947-02-12 Türkiye’de
ilk uluslararası sefer yapıldı
Türkiye’de ilk uluslararası sefer; 12
Şubat 1947 günü Atina'ya yapıldı. Devlet Hava Yolları pilotları Orhan Ayata ve
Adil Gözender yönetimindeki, TC-ABA tescil kodlu DC-3 uçağı saat 10:00’da
Ankara’dan havalanmış, İstanbul’da aktarma yaptıktan sonra Atina’ya hareket
etmiştir. Yolculuk toplam 2 saat 40 dakika sürmüştür.
1956-03-01 Türkiye’nin
ilk kadın Hava Trafik Kontrolörü Nazmiye Göyük
İlk kadın hava trafik kontrolörü
Nazmiye Göyük, Türk Hava Yolları’nın kurulduğu sene Devlet Hava Yolları Umum
Müdürlüğü’nde göreve başlamış ve alanında ilk olmuştu. Eskişehir Anadolu
Üniversitesi’nde de Hava Trafik bölümü açıldığında, emekli olmadan önce ve
emekli olduktan sonra da eğitim görevlisi olarak ders veren Nazmiye Göynük,
mesleğin öncülerindendir ve halen hayattadır.
Kendisinden meşaleyi, yeğeni ve halen
Esenboğa’da Hava Trafik Kontrolörü olarak çalışmakta olan Ferhale Göyük
devralmış ve gururla taşımaktadır.
1957-08-30 İlk
Kadın Jet Pilotu Leman Bozkurt Altınçekiç
1932 yılında Sarıkamış, Kars’ta
doğdu. Liseyi bitirdiği yıl Türkkuşu İnönü Tesisleri'nde planör eğitimi aldı.
Hemen ardından Türkkuşu Motorlu Okulu'na öğretmen adayı olarak katıldı. 1954
yılında Silahlı Kuvvetler'e kadınların da alınmasıyla ilgili karar çıkınca
İzmir Hava Harp Okulu'na başvurdu ve Ekim 1955'te burada eğitime başladı.
Pervaneli uçaklarla eğitimini tamamlayarak 30 Ağustos 1957'de mezun oldu.
Ağustos 1958'de Eskişehir'deki jet eğitim filosuna katıldı ve kısa sürede
eğitimini başarıyla tamamladı. Kasım 1958'de jet pilotu brövesini takan Leman
Bozkurt, dokuz yıl süreyle F-84 ve T-33 jet uçaklarında uçtu. NATO kuvvetlerinin
de ilk ve uzun zaman boyunca tek kadın jet pilotu olmuştur. Sonraki yıllarda
Hava Kuvvetleri'nin karargâh hizmetlerinde çalıştı. Personel Plan Şube Müdürü
ve Merkez Şube Müdürü olarak görev yapan Leman Bozkurt Altınçekiç, kıdemli
albay olarak Hava Kuvvetleri'nden emekli oldu.
Leman Bozkurt Altınçekiç, 4 Mayıs
2001'de İzmir'de hayatını kaybetmiştir.
1963-06-16 Uzayda
İlk Kadın
Vostok 6 ile dünya yörüngesine
fırlatılan Rus kozmonotu Valentina Tereshhova, uzaya seyahat eden ilk bayan
oldu.
1964-xx-XX İlk kadın
uçuş doktoru Tabip Yarbay Türkan Demirel.
1964 yılında uçuş doktoru eğitimi
alarak Hava Kuvvetleri'nde görev yaptı.
1993-03-25 Süpersonik
uçakta uçan ilk kadın Barbara Harmer
Ses üstü uçan ilk ticari pilot olan
Barbara Harmer, 3000 pilot arasından seçilip 6 aylık uzun ve pahalı eğitimini
tamamlayıp Concord uçurmaya hak kazanan ilk kadın pilottur. Aynı sene Kaptan
olarak ilk uçuşunu da New York JFK meydanına yapmıştır.
1993-11-08 İlk
Ticari Kaptan Pilot Alev Kılıçkeser
1989’da Anadolu Üniversitesi’nin Pilotaj
Bölümü’nde eğitime başlayıp. 1993 Ekim’inde mezun olan genç pilot adayı, 8
Kasım’da İstanbul Havayolları’nda işe başlamış ve henüz 22 yaşında Türkiye’nin
yolcu uçağı kullanan ilk kadın pilotu unvanını kazanmıştır.
İstanbul Havayolları’nda yedi yılda
yaklaşık 3 bin 500 saat uçuş gerçekleştiren Alev Kılıçkeser, 2000’de Pegasus
Havayolları’na geçmiş, burada da bir yıl görev yapan ve yaklaşık bin saat uçuş
gerçekleştiren pilot, 2001 Nisan’ında SunExpress Havayolları’na geçmiş, 2006
Temmuz’unda kaptan pilotluğa yükselmiştir.
1997-xx-XX İlk
Okyanus Aşırı Uçan Kadın Pilot Emel Arman
1994'te Anadolu Üniversitesi Sivil
Havacılık Yüksek Okulu Pilotaj Bölümünü birincilikle bitiren Emel Arman, 1995
yılında THY’ye girdi. Uzun menzilli Airbus 340 tipi uçaklarda 2. pilot
koltuğunda oturan Arman, 1997 yılında Atlas Okyanusu'nu geçerek ABD'nin New
York kentine "okyanusu uçarak aşan ilk Türk kadın pilot" oldu.
2001-05-08 ilk
şehit kadın pilotu Ayfer Gök
Konya Ana Jet üssünde görev yaparken,
Konya'nın Ermenek ilçesi Daran Köyü yakınlarında, kullandığı F-5 uçağının
düşmesi sonucu şehit olan, Türkiye'nin ilk şehit kadın pilotu Ayfer Gök.
2015-05-19 İlk kadın
Türk akrotim pilotu Esra Özatay
İlk bayan akrotim pilotumuz olan Hava
Pilot Binbaşı Esra Özatay; 1998 yılında Hava Harp Okulu’ndan mezun olarak
aldığı tip eğitiminden sonra F5 savaş pilotu olarak kıtalarda görev yaptı.
Binbaşı Esra Özatay 2014 yılında Türk
Yıldızları kadrosuna atanarak bir ilk oldu ve ilk gösteri uçuşunu 19 Mayıs 2015
günü Samsun’da yaptı.
Atatürk döneminde kadına
verilen önem ve destek, ne yazıktır ki o’nun ölümünden sonra devam etmemiş,
ancak 1956’da ilk kadın ATCo Nazmiye Göyük ile kadınlarımız yeniden havacılıkta
yer almaya başlamışlardır.
160307