Montreal Sözleşmesi ve
bilinmeyenler
Ağustos
2009 ile yürürlüğe giren Montreal Sözleşmesi, aradan dört ay geçmesine rağmen
hala yaygın olarak gereği yerine getirilmeyen bir sözleşmeden doğan Kanun
durumundadır.
Yürütmenin
sorumluluğunu Bakanlar Kurulu üstlenmiştir.
Türk
Sivil Havacılık Kanunu 2920 ise;
Uluslararası
sözleşme hükümleri
Madde 105 – Bu
bölümde yer alan konularda Türkiye'nin de katılmış olduğu 1963 tarihli Tokyo,
1970 tarihli Lahey ve 1971 tarihli Montreal
sözleşmeleri hükümleri saklıdır.
ÜÇÜNCÜ
KISIM
Havayolu
ile Taşımalar
BİRİNCİ
BÖLÜM
İç Hat
Taşıma Sözleşmesi
Uygulanacak
hükümler
Madde 106 – Havayolu
ile yurt içinde yapılacak taşımalarda; bu Kanunda hüküm bulunmadıkça,
Türkiye'nin taraf olduğu uluslararası anlaşmaların hükümleri ve bu anlaşmalarda
da hüküm bulunmadığı hallerde, Türk Ticaret Kanunu hükümleri uygulanır.
Madde 113 – Yükleten, taşıma sözleşmesinden doğan tüm borçlarını
yerine getirmek şartı ile; gönderilenin, bir sonraki
madde uyarınca hakkını kullanmaya başladığı ana kadar yük üzerinde tam bir
tasarruf hakkına sahiptir. Gönderilen, hava yük senedini veya yükü kabulden
kaçınırsa veya kendisine gereken ihbarın yapılması mümkün olmaz ise, yükleten
tasarruf hakkına tekrar sahip olur.
Yükleten bu hakkını taşıyıcıya veya diğer yükletenlere zarar
vermeyecek şekilde kullanmaya mecbur olup, bu tasarruf hakkının
kullanılmasından doğan masraflardan sorumludur.
Yükletenin verdiği talimatın yerine getirilmesi mümkün olmaz ise,
taşıyıcı, durumu derhal kendisine bildirmekle yükümlüdür.
Taşıyıcı, yükletenin talimatını hava yük senedinin yükletene verilmiş
olan nüshasının iadesini istemeden yerine getirirse, bu hava yük senedi
nüshasının zilyedinin, bu yüzden uğrayabileceği herhangi bir zarardan,
yükletene rücu hakkı saklı kalmak şartı ile sorumlu
olur.
Gönderilenin hakları
Madde 114 – Yükletenin bir önceki madde uyarınca sahip olduğu hakkı
kullanmamış olması halinde, gönderilen yükün varma yerine ulaşması üzerine,
sözleşme şartlarına uyması kaydı ile, taşıyıcıdan,
yükün kendisine teslimini istemek hakkına sahiptir.
Aksi kararlaştırılmış olmadıkça, yükün varma yerine ulaştığı, taşıyıcı
tarafından en kısa zamanda gönderilene ihbar edilir.
Taşıyıcı, yükün kayıp olduğunu ikrar ederse veya yük varması gereken
günden itibaren yedi gün geçmiş olmasına rağmen varamamış olursa, gönderilen,
taşıma sözleşmesinden doğan hakları taşıyıcıya karşı ileri sürmek yetkisine
sahip olur.
Hakların kullanılması
Madde 115 – Yükleten veya gönderilen, taşıma sözleşmesinden doğan
yükümlülüklerini yerine getirmek şartı ile 113 üncü ve 114 üncü maddelerin
tanıdığı hakları, müstakilen kendilerinin veya
başkalarının adına ileri sürebilir.
Yükleten ile gönderilenin
ilişkileri
Madde 116 – 113 üncü, 114 üncüve 115 inci
maddeler yükleten ile gönderilenin ilişkilerini veya haklarını yükleten veya
gönderilenden devren kazanmış olan üçüncü kişilerin karşılıklı ilişkilerini
etkilemez.
113 üncü, 114 üncü ve 115 inci maddelerin hükümleri, ancak hava yük
senedine konacak açık kayıtlar ile değiştirilebilir.
DÖRDÜNCÜ KISIM
Taşıma Sözleşmesinden Doğan
Sorumluluk
BİRİNCİ BÖLÜM
Sorumluluk Halleri
Yolcunun uğradığı zarardan
sorumluluk
Madde 120 – Yolcunun ölümü veya herhangi bir cismani zarara uğraması
halinde, bu zarara sebebiyet veren kaza hava aracında veya iniş veya biniş
sırasında meydana geldiği takdirde, taşıyıcı sorumludur.
Bagaj veya yükün
uğradığı zarar
Madde 121 – Tescil ettirilmiş bagaj veya yükün kaybı veya zarara
uğraması halinde, zarara sebebiyet veren olay, havayolu ile taşıma sırasında
meydana gelmiş ise zarardan taşıyıcı sorumludur.
Birinci fıkra anlamında havayolu ile taşıma; bagaj veya yükün bir
havaalanında veya bir hava aracında veya havaalanı dışına inilmesi halinde o
yerde taşıyıcının muhafaza ve nezareti altında bulundukları süreyi kapsar. Yük
için Türk Ticaret Kanununun 781 inci madde hükmü uygulanır.
Havayolu ile taşıma müddeti, bir havaalanı dışında olmak üzere karada,
denizde veya iç sularda yapılan taşımayı içine almaz. Belirtilen taşımalar
havayolu taşıma sözleşmesinin ifası zımnında yükleme, teslim veya aktarma
amacıyla yapılmış ise meydana gelen her türlü zarar, aksi sabit olmadıkça
havayolu ile taşıma süresinde meydana gelmiş kabul olunur.
Gecikmeden doğan zarar
Madde 122 – Taşıyıcı, havayolu ile yolcu, bagaj veya yükün
taşınmasındaki gecikmeden doğan zarardan sorumludur.
Taşıyıcının sorumluluktan
kurtulması
Madde 123 – Taşıyıcı, kendisinin ve adamlarının zararı önlemek için
gerekli olan bütün tedbirleri aldıklarını veya bu tedbirleri alma olanağı
bulunmadığını ispatlarsa sorumlu değildir.
Sorumluluğun sınırlandırılması
Madde 124 – Taşıyıcının sorumluluğunun sınırlandırılması, 12 Ekim 1929
tarihinde Varşova'da imzalanan ve Uluslararası Hava Taşımalarına İlişkin Bazı
Kurulların Birleştirilmesi Hakkındaki Sözleşme ve bu Sözleşmeyi değiştiren
Türkiye'nin katıldığı sözleşme ve protokollerin hükümlerine göre tayin olunur.
Taşıyıcı, birinci fıkrada anılan sözleşme ve protokoller ile
öngörülmüş bulunan sınırların yükseltilmesine ilişkin özel anlaşmalar yapmak
veya bu nitelikteki anlaşmalara katılmak yetkisini haizdir.
Para kıymetinin değişmesi halinde, birinci fıkrada öngörülen
sorumluluk sınırlarının yeniden belirlenmesine Bakanlar Kurulu yetkilidir.
Geçersiz sayılan hükümler
Madde 125 – Taşıyıcının sorumluluğunu tamamen veya kısmen kaldıran
veya 124 üncü maddede sözü geçen Sözleşme veya onu değiştiren protokolde
belirtilmiş olan sorumluluk sınırını indirmeyi amaçlayan her şart hükümsüzdür.
Bu şartların hükümsüzlüğü taşıma sözleşmesinin de hükümsüzlüğünü icap ettirmez.
Şu kadar ki, yükün niteliği, özrü veya gizli ayıbından doğacak
zararları düzenleyen hükümlere birinci fıkra uygulanmaz.
Sınırsız sorumluluk
Madde 126 – Zararın, taşıyıcının veya adamlarının zarar vermek kastı
ile veya zararın doğması ihtimali olduğunu bilerek dikkatsizce yaptıkları bir
hareket veya ihmal sonucunda meydana geldiği ispat edildiği takdirde; bu
Kanunda öngörülen sorumluluk sınırları uygulanmaz. Ancak, taşıyıcının işçileri
veya temsilcileri gibi yardımcı kişilerinin meydana getirdiği sınırsız
sorumluluk talebine mevzu olan zarar hakkında Borçlar Kanununun 55 inci madde
hükümleri saklıdır.
YEDİNCİ KISIM
Son Hükümler
Yürürlük
Madde 149 – Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 150 – Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
Türk
Sivil Havacılık Kanunu 2920 en son 08.02.2008 tarihinde değişikliğe
uğramış ve Montreal sözleşmesi ise Kanun No. 5866 Kabul Tarihi 02.04.2009 olarak
gerçekleşmiştir.
Güncellemede
geri kalınmış olsa bile Kanun 2920 - Mad.121, 122 ve 123 gerekleri Mad.106
kapsamında uygulanacaktır. Mad.124 bunu açıkça belirtmektedir,
- …. …. bu Sözleşmeyi değiştiren Türkiye'nin katıldığı sözleşme ve
protokollerin hükümlerine göre tayin olunur.
Sivil
Havacılık Genel Müdürlüğü sitesinde şunları yazmaktadır.
http://web.shgm.gov.tr/kurumsal.php?page=duyurular&id=1&haber_id=596
I.
Montreal Sözleşmesi'nin İmzalanması ve Yürürlüğe Girmesi
Montreal Sözleşmesi, Varşova Sözleşmesi'nin günümüz koşullarıyla
uyumlaştırılması amacıyla 10-28 Mayıs 1999 tarihleri
arasında Montreal'de yapılan Uluslararası Hava Hukuku Konferansına katılan
devletler tarafından imzaya açılmıştır. Sözleşmeyi ülkemiz de imzalamıştır.
Sözleşmeye ilişkin onay süreci başlatılmış olup, 02.04.2009 tarihli ve 5866
sayılı 'Hava Yoluyla Uluslararası Taşımacılığa İlişkin Belirli Kuralların
Birleştirilmesine Dair Sözleşme'nin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair
Kanun', 14.04.2009 tarihli ve 27200 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.
Montreal Sözleşmesi'nin ülkemiz hukuku açısından yürürlüğe girmesi için yasal
sürecin de yakında sonuçlandırılması öngörülmektedir. Anayasa'nın 90.
maddesinin, usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası antlaşmaları kanun
hükmünde kabul eden son fıkrası uyarınca; Montreal Sözleşmesi etkisi ve bağlayıcılığı
açısından Türkiye Cumhuriyeti Kanunları ile eşit bir duruma gelecektir.
Zaten
aşağıda göreceğiniz “Bölüm-1, Genel Koşullar, Madde-1
Uygulama Kapsamı”, bunu açıkça ifade etmekte ve hukuksal olarak eskisinin
yerine geçmektedir.
KANUN
TEKLİFİ şöyle yapılmıştı;
HAVA
YOLUYLA ULUSLARARASI TAŞIMACILIĞA İLİŞKİN BELİRLİ KURALLARIN BİRLEŞTİRİLMESİNE
DAİR SÖZLEŞMENİN ONAYLANMASININ UYGUN BULUNDUĞUNA DAİR KANUN TASARISI
MADDE 1.-
28 Mayıs 1999 tarihinde Montreal’de imzalanan “Hava Yoluyla Uluslararası Taşımacılığa
İlişkin Belirli Kuralların Birleştirilmesine Dair Sözleşme”nin çekince ile
onaylanması uygun bulunmuştur.
MADDE2.-
Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE3.-
Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
DIŞİŞLERİ
KOMİSYONUNUN KABUL ETTİĞİ METİN ise şöyle;
HAVA
YOLUYLA ULUSLARARASI TAŞIMACILIĞA İLİŞKİN BELİRLİ KURALLARIN BİRLEŞTİRİLMESİNE
DAİR SÖZLEŞMENİN ONAYLANMASININ UYGUN BULUNDUĞUNA DAİR KANUN TASARISI
MADDE 1.-
Tasarının 1 inci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.
MADDE 2.-
Tasarının 2 nci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul
edilmiştir.
MADDE 3.-
Tasarının 3 üncü maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.
Bu tasarı
Kanun No. 5866 Kabul Tarihi 2.4.2009 ve yürürlüğe 14.04.2009 tarihinde girdi.
Giriş
yazısından sonra şöyle devam eder;
AŞAĞIDA
BELİRTİLEN BİÇİMDE ANLAŞMA SAĞLAMIŞLARDIR:
I. BÖLÜM
Genel
Koşullar
Madde 1-
Uygulamanın Kapsamı
1. Bu
Sözleşme ücret karşılığında hava aracı ile yapılan bütün uluslararası yolcu,
bagaj ya da kargo taşımacılığı için geçerlidir. Bir hava nakliyesi tarafından
üstlenilmiş ücretsiz olarak hava aracı ile yapılan taşımalar içinde aynı
şekilde geçerlidir.
II. BÖLÜM
Yolcuların,
Bagaj ve Kargonun Taşınmasına İlişkin Dokümantasyon ve Tarafların Görevleri
Madde 19-
Gecikme
Taşıyıcı;
yolcuların, bagaj ve kargonun hava yoluyla taşınmasındaki gecikmelerde meydana
gelen hasardan sorumludur. Bununla birlikte taşıyıcı, eğer kendisinin ya da
çalışanlarının ve acentesinin hasardan kaçınmak için gerekli kılınabilecek bütün
önlemleri aldıklarını veya kendisi ya da çalışanları ve acenteleri için bu
tedbirleri almanın olanaksız olduğunu ispatlarsa, gecikmeden kaynaklanan hasar
için sorumlu olmayacaktır.
Madde 26-
Sözleşmeye İlişkin Koşulların Hükümsüzlüğü
Taşıyıcıyı
bu Sözleşme kapsamında ortaya konmuş sorumluluklardan kurtarmak ya da daha
aşağı bir sınırda sabitlemek eğilimindeki herhangi biri koşul geçersiz ve
hükümsüz olacaktır, fakat herhangi bir koşulun hükümsüzlüğü, bu Sözleşmenin
hükümlerine tâbi kalacak olan kontratın tamamının hükümsüzlüğünü gerektirmez.
Bu
anlaşmanın adı Montreal Sözleşmesi'dir ve Varşova, Lahey
ve sonraki Protokollerin yerine geçmiştir.
Türk
şirketleri hala neyi uygulamaya devam etmektedirler bir bakalım.
Pegasus
İç hat ve
KKTC seferlerinde 3 saat ve üzerinde meydana gelen gecikmeler ve sefer
iptalleri:
Aşağıdaki
uygulama uçuşa 24 saatten az zaman kala, zorunlu hallerde Şirketimiz tarafından
yapılan gecikme ve sefer iptallerinde geçerlidir.
15
Ağustos 2006 tarihinde itibaren; Şirketimizden kaynaklanan teknik arıza veya
benzeri aksaklıklar nedeniyle iç hatlar ve KKTC'ye yapılan tarifeli seferlerde
meydana gelen gecikme durumlarında yolculara verilecek hizmetler aşağıdaki gibi
olacaktır:
3 saati
aşan gecikme ve sefer iptalinde; yolcu uçuşu gerçekleştirmiş olsa dahi, bilet
bedeli iade edilecektir.
5 saati
aşan gecikme ve sefer iptalinde; yolcu uçuşu gerçekleştirmiş olsa dahi, bilet
bedeli iade edilecek ve yolcunun talep ettiği herhangi bir iç hat uçuş
noktasına tek yön ücretsiz bilet Pegasus Havayolları
tarafından takdim edilecektir.
Taşıma
Şartları Sorumluluğa İlişkin Uyarı
Bu taşıma
14 Ekim 1983 tarih ve 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu gereği, 12 Ekim
1929 tarihinde Varşova'da imzalanan Uluslararası hava taşımasına ilişkin bazı
kuralların birleştirilmesi hakkındaki Varşova Konvansiyonu ile bu Konvansiyonu
değiştiren 28 Eylül 1955 tarihli Lahey Protokolünde
yer alan taşıyıcının sorumluluğuna ilişkin kurallara ve sınırlamalara bağlıdır.
Bu konvansiyon ve protokol, yolcunun ölümü, yaralanması ve bagajın kaybolması
veya hasar görmesi halinde taşıyıcının sorumluluğunu düzenler ve birçok
hallerde sınırlandırır.
Önceden
daha yüksek bir değer bildirilmedikçe ve ek ücret ödenmedikçe, Kayıtlı bagajın
kaybı, iç hatlarda
Taşıyıcının
sorumluluğunu kaldıran veya sınırlandıran kurallar taşıyıcının acenteleri,
personeli ve temsilcileri lehine de uygulanır.
Taşıma
akdi, 2920 sayılı Kanuna ve kanun ile atıf yapılan Uluslararası Sözleşmelere,
bu biletteki hükümlere, taşıyıcının uygulanabilir ücret tarifelerine,
taşıyıcının bu metinle referans yolu ile birleştirmiş olan genel taşıma
şartlarına tabidir.
Türk
Hava Yolları
Aynı
şekilde davranmakta olan bir başka taşıyıcımız ise hala bilet arkasındaki
hukuki şart olarak Lahey'den bahsetmektedir ama bu
protokolü inceleyen komisyonda tek başına kendisi bulunmaktadır.
“TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ
BAŞKANLIĞINA
Dışişleri Bakanlığı tarafından
hazırlanarak Bakanlar Kurulunca 14.11.2005 tarihinde Türkiye Büyük Millet
Meclisi Başkanlığına sunulan ve Başkanlıkça 18.11.2005 tarihinde tali komisyon
olarak Bayındırlık, İmar, Ulaştırma ve Turizm Komisyonuna esas komisyon olarak
da Komisyonumuza havale edilen “Hava Yoluyla Uluslararası Taşımacılığa ilişkin
Belirli Kuralların Birleştirilmesine Dair Sözleşmenin Onaylanmasının Uygun
Bulunduğuna Dair Kanun Tasarısı”, Komisyonumuzun
9/2/2006 tarihli 29 uncu toplantısında Dışişleri
Bakanlığı, Ulaştırma Bakanlığı, Türk
Hava Yolları ve Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü temsilcilerinin de katılmalarıyla
görüşülmüştür.”
Bakalım
sitesinde ne diyor;
http://www.thy.com/tr-TR/help/legal_notice/general_conditions_of_carriage/article16.aspx
Zarardan
Sorumluluk
16. 2. 3. 1 Herbir yolcunun ölümü, yaralanması veya bedensel zararına
ilişkin olarak Taşıyıcının sorumluluğu,
16. 2. 3. 2 Buradaki
Taşıma Genel Şartlarında aksi belirtilmedikçe gecikme halinde Taşıyıcı sorumlu
tutulamaz.
16. 5 ÖZEL
ANLAŞMA
16. 5. 1
GENEL
Taşıyıcı, 12 Ekim 1929 tarihinde imzalanan Uluslararası Hava
Taşımalarına İlişkin Bazı Kuralların Birleştirilmesi Hakkındaki Konvansiyonda
veya 28 Eylül 1955 tarihinde
Türk Hava Yolları A.O. işbu madde ile belirlenen
sorumluluk rejimini sadece kendi adına ve kendisi tarafından icra edilen
taşımaya ilişkin olarak kabul etmiş olup, taşımanın bir bölümünü gerçekleştiren
diğer bir taşıyıcının icra ettiği taşıma için diğer taşıyıcıya hiçbir
sorumluluk yüklememiş ve taşımanın diğer taşıyıcının gerçekleştirdiği bölüme
ilişkin hiçbir sorumluluk üstlenmemiştir.
SunExpress
14. Yasal
Sorumluluk ve Dava Etme Süreci
Bu bilet
gereğince taşıma, niteliğine göre Türk Sivil Havacılık Kanunu ve/veya Varşova
Konvansiyonu’na tabi olabilir. İşbu mevzuat uyarınca ölüm, bedensel yaralanma;
bagaj kaybı, hasarı veya gecikmeler nedeniyle havayolu şirketinin
sorumlulukları kurallara bağlanır ve çeşitli sınırlamalara tabi tutulur.
Varşova
Konvansiyonu’na göre sorumluluk sınırlamaları aşağıda belirtilmiştir:
SunExpress’in sorumluluğu;
1. Ölüm ve bedensel
yaralanma halinde, 250.000,- Frank,
2. Uçağa verilen
bagaj (kayıtlı bagaj) için 250,- Frank/kg ve el bagajı (kayıtsız bagaj) için
5.000,- Frank (250 Frank 20,- ABD Doları, 5.000,-Frank ise 400,- ABD Doları
olarak uygulanacaktır.) ile sınırlıdır.
İlgi
verdiği kural o kadar eski ki alay eder gibi artık kullanılmayan Frank para
birimini göstermekte. Yine de zekice “niteliğine
göre Türk Sivil Havacılık Kanunu ve/veya Varşova Konvansiyonu’na tabi olabilir”
diyerek hukuksal sorumluluklarından bahsetmeyerek yanıltıcı yönlendirmeyi
tercih etmektedir.
ATLASJET,
FreeBird, KTHY ve ONURAIR, sitesine Sözleşme ile
ilgili bir uyarı koymamıştır.
Bilet
arkasına ne yazdılar ve uygulama nasıldır bilemiyorum.
İşte
böyle,
Farkında
olmaz iseniz size çıkarı doğrultusunda eskileri dayatacaktır ama bunları
yazmalarının hukuki geçerliliği yoktur.
Eskileri
belki de dayatmamakta olup sitelerinde bu şartları değiştirmeyi unutmuş
olabileceğini de göz ardı etmemek gerekir!
Hala
halkımız gecikmenin tazminat sebebi olduğunu bilmemektedir.
Bu yolcu
için olduğu kadar bagaj ve kargo için de geçerlidir.
Yukarıdaki
kanunun tümünün okunmasında fayda var.
Sevgiler
091124