Turbülans - Turbulence
Havanın dikey
ve/veya kararsız hareketine Turbülans denir.
Havanın yatay ve/veya kararsız hareketine Rüzgar dendiği gibi.
Isı farklılığının yarattığı dikine akımlardır.
Turbülans yapı açısından dörde ayrılır.
Yüzeysel türbülans.
Glider ve planör kullananlar bilir, sıcak yükselen hava en sevdikleri havadır, uçuş süresini arttırır.
Orta türbülans.
Isınma ve soğumada farklılık gösteren kitlelerin değişim noktalarında karşılaşılan havadır.
Denizden karaya, karadan ormana, ormandan dağlık bölgeye, dağlık bölgeden çöle vs. geçişlerde kısa süreli hissederiz.
Yüksek türbülans
Büyük ısı farklılıklarına neden olan Tropopoz’un kırıldığı yerlerde meydana gelen dikine hava akışlarına denir.
Ortada bulut olmayınca Clear Air Turbulance CAT adı altında da isimlendirilmiştir.
Wake Turbulence
Coğrafik düzen ve/ya da uçakların itiş güçleri ile kanat uçlarının yarattığı, kısa ama güçlü kararsız akımlar. Bu konuda çok sayıda kural ve yayın mevcuttur.
Yüzeysel türbülans.
Yüzeye yakın bölgelerde, uçakların hızları düşüktür. Bu hem bir avantajdır hem de dezavantajdır.
Yüzeye yakın bölgelerde iki çeşit türbülansa tanık olduk. Yüzeysel ve Wake. Biri doğal, biri bizim yarattığımız.
Yüzeysel türbülansa Wind Shear (Rüzgar Kırılması'nı) da ilave edebiliriz.
Aşağı seviyede iki çeşit türbülans oluşur:
Sürtünme ile meydana gelenler
- Bu tiplerin büyüklüğü, çevredeki engebelere ve bölgenin (Lapsa Rate)
sıcaklık eğrisine bağlıdır.
Termal Akımlar sonucu oluşanlar
- Bu tip akımlar, çoğu zaman daha geniş bir alanı kapsar ve daha
kuvvetlidirler.
Cephelerin önünde ve arkasında bu tip hava akımları daima vardır.
Bu konu ile ilgili çok yazı ve eğitim yayını mevcuttur.
Orta türbülans.
Orta türbülansta uçak yüksek süratte olduğu için, yavaş yükselen havayı, olduğundan fazla hisseder. Yine de fazla tehlike oluşturmaz.
Asıl tehlike CB oluşumlarında yaşanır. Bu bulutlar, oluşum döneminde aşağılarda +17, tepelerinde ise -16 derecelik ısı farkı oluştururlar.
Bu büyük ısı farkından dolayı içerideki dikine rüzgarlar (türbülans) yukarı doğru dakikada 7000ft, aşağı doğru 2500ft civarında yol alır. Bulutun çevresinde 40-60kts lık Squall görülür.
Yüksek ve Aşırı türbülans
Asıl tehlikelisi, yüksek seviyelerde (Tropopoz civarında) oluşan tropopoz kırılması nedeni ile oluşan (türbülans) dikine akımlardır.
Uçak daha kalkmadan istediğiniz seviyelerdeki kırılmayı Görebilir ve şiddetini Ölçebilirsiniz.
Bunun için eskiden o bölgenin Skew to LogP haritasını okumanız, ya da Yüksek seviye ısı haritasına bakmanız yeterli olacaktı.
Inversiyon, radyo zonda ölçümlerinde çok açık görünür. Her seviyenin ısısı ölçülmüştür.
Şimdilerde her ülkenin verileri bir araya getirilerek Havacılık Haritaları oluşturulur ve bu haritalar üzerinde önceden saptanmış havacılık meteorolojisi için geçerli olaylar belirtilir.
Sig. Chart bunlardan biridir.
Jet Stream dahil en güçlü rüzgar ve türbülanslar belirtilir. Sizin için önemli olanlar üzerine ayrı bir seviye ısı araştırması yaparsınız.
Ne zaman ki Sita Fpl. sistemini ilk defa THY'de uygulamaya başladım, ona da gerek kalmadı.
Artık Türbülans kolonu koyabiliyorsunuz FPL'ye ve yeri ile 1-9 arası şiddetini size bildiriyor bu toplanmış veriler sayesinde.
Light (Hafif) - 3 ila 20ft/sec arası ise hafif,
Moderate (Orta) - 20 ile 35ft/sec ise Orta şiddette,
Severe (Ciddi) - 35 ile 50ft/sec ise şiddetli,
Extreme (Aşırı) - 50ft/sec dan daha fazla ise çok şiddetli olarak adlandırılır.
Seviye ısıları ölçülerek havanın dikine hareketi saptanır.
Deneyimli pilotlar, beklemedikleri durumlarda bile harici hava ısısı düşüşünü -dış ortam ısı eksilmesi- gözlemeleri sayesinde türbülansı Görebilirler.
Polar Tropopoz ile Tropik Tropopozun kırıldığı yerler (30N), en aktif Türbülansın yaşandığı yerlerdir.
Polar Tropopoz ile Tropik Tropopozun birleştiği yerler (60N) ise ısı farkının en çok olduğu ve yine aktif Türbülansın yaşandığı yerlerdir.
Haritalarda daha sık Yüksek Seviye kartlarında bulunan Trough hatlarının soğuk havaya bakan kısımlarında kuvvetli Türbülansa rastlanır.
(Trough- Alçak basıncın merkezden (ileri ve geriye) uçlara doğru uzantı hattına denir)
Özetlersek, iyi bir Havacılık Meteoroloji bilgisi, sizin hazırlıksız yakalanmanıza fırsat vermez.
Bu nedenle uçuş öncesi veri toplama ve değerlendirme çok önemlidir.
Zaten bu devirde hazırlıksız yakalanma, ya veri eksikliği ya da yorumlayamama nedenleri ile oluşur.
Sevgiler
081124