KURALDIŞI YOLCU VE YÖNETMELİK
Geçen hafta
işlediğim konu “Düzensiz Yolcu – Pencerenin Perdesi” bu hafta biraz aralandı.
Kanunu, Yönetmeliği
ve/veya Talimatı çıkmadan İdari Cezalar belirlendi.
Bunun iyi niyetli
bir başlangıç olacağına şüphem yok.
Ardından 14.10.2011 tarihinde SHGM, Sivil Havacılık STK Bilgi Havuzu Oluşturuluyor… diye
bir duyuru yaptı.
Umarım 1986’dan bu
güne kadar kayıt altına alınmamış her çeşit olay kayıt altına alınır ve neye
çözüm arayacağımızı bilecek bir arşive sahip oluruz.
Tanımlara gelince.
ICAO Cir.288 “unruly” or “disruptive”
passengers, OCAO Ek.17 Disruptive passenger, Acts of unlawful interference, ICAO Doc 8973 Acts of unlawful
interference, Doc.8966 Montreal Convention ve Doc.8364 Tokyo Convention
ile yolcu, tutum ve davranış ile kanun dışı olay ve hareketler tanımlanmış ve
yayınlanmış.
Yakın bir zamanda biz de 5237 sayılı Türk Ceza Kanunuyla suçların cürüm ve kabahat ayrımını kaldırarak, kabahatleri Türk Ceza Kanunundan çıkararak, ayrı bir kanun olan 5326 sayılı Kabahatler Kanununu yayınladık.
5326 sayılı Kabahatler Kanununu
(1) Kabahat deyiminden; kanunun, karşılığında idari yaptırım uygulanmasını öngördüğü haksızlık anlaşılır.
(1) Hangi fiillerin kabahat oluşturduğu, kanunda açıkça tanımlanabileceği gibi; kanunun kapsam ve koşulları bakımından belirlediği çerçeve hükmün içeriği, idarenin genel ve düzenleyici işlemleriyle de doldurulabilir.
(2) Kabahat karşılığı olan yaptırımların türü, süresi ve miktarı, ancak kanunla belirlenebilir.
SHY IPC Madde 4- Tanımlar
ö) Kural tanımaz yolcu: Uçakta kalkış öncesinde uçak kapısının kapanmasından, indikten sonra tekrar açılmasına kadar olan sürede yolcu ve personelin düzenini veya güvenliğini tehlikeye atacak hareketlerde bulunan uçaktaki malzemelere zarar veren, tehdit eden veya sivil havacılık alanında uygulanan mevzuat kurallarına ve mürettebatın uyarılarına uymayan kişiyi,
ICAO Ek.9 E. Unruly passengers 6.44, her üye ülkenin kabul edilemez ile asi ve yıkıcı/bozucu yolcuların Havameydanları ve Uçaklarda hukuki yaptırımlar ile karşı karşıya kalacaklarına dair bilgilendirilmesinin önemini vurgular ve bu bilgilendirmenin yaygınlaştırılmasından sorumlu tutar.
ICAO Cir.288 Bölüm 2, birörnek yasa yapmanın hem uygulama hem de başka başka ülkelerde de aynı cezai tedbirlerle karşılaşılacağının bilinmesi açısından önemlidir diyor. Bu nedenle tanımı geliştiriyor ve çeşitlendiriyor.
2.2.1 Ekip için;
1) Bir ekip üyesinin görevini yapmasını engelleyecek ya da bu görevini yapma becerisini zayıflatacak şekilde bir ekip üyesine sözlü ya da fiziksel saldırı, gözdağı vermek ya da tehditte bulunmak;
2) Güvertede düzeni ve disiplini ya da uçak ya da yolcu ve eşyanın güvenliğini iyi bir şekilde sağlamak amacı ile Kaptan pilot ya da Kaptan Pilot adına bir ekip üyesinin verdiği hukuksal talimatı yerine getirmemek ya da yerine getirmeyi reddetmek.
2.2.2 Yolcular için
Bir sivil uçağın güvertesinde her kim ki bir başkasına fiziksel şiddet uygular, cinsel saldırıda bulunur ya da çocuklara tacizde bulunursa, suç işlemiş olur.
Bir sivil uçağın güvertesinde her kim ki uçağın ya da içerisindeki bir kimsenin güvenliğini tehlikeye sokacak ya da düzeni ve disiplini bozacak davranışta bulunursa, suç işlemiş olur.
a) bir başka kişiye fiziksel ya da sözlü saldırıda bulunmak, gözdağı vermek ve tehdit etmek,
b) kasten bir mülke zarar vermek ya da bir mülkü imha etmek,
c) kendi kontrolünü kaybedecek derecede alkol ya da ilaç/uyuşturucu almak.
2.2.3 Bir sivil uçağın güvertesinde her kim ki aşağıdaki davranışlarda bulunursa, suç işlemiş olur,
1) Uçağın güvenliğini tehlikeye sokacak bir şekilde tuvalette ya da başka bir yerde tütün ve tütün mamulleri kullanmak,
2) Duman detektörünü ya da uçak üzerindeki başka güvenlik cihazlarını kurcalamak,
3) Kullanımı yasaklandığı halde taşınabilir elektronik cihazları kullanmak.
ICAO Ek.17 Disruptive passenger tanımı ise olay
yerini hem Havameydanı hem de Uçak için
genelleştiriyor. Havameydanı görevlileri ve ekip
üyelerinin vereceği talimatlara uyulması gereğini vurguluyor.
Tokyo Convention ise sadece “uçuşta” olma
şartını getirerek ek hukuksal veri sağlıyor konumuza.
Tüm bu yasa ve yönetmeliklerin asıl amacının önce caydırıcılık olduğunu unutmayalım.
Sonra da bulgu (tespit) ve tanı (teşhis) ile sonuca gidelim.
Bulgu ve tanı sonucu oluşan “İhlal
olgusu”, bir hukuki yükümlülüğe aykırı davranmak, uymamak olarak
tanımlanabilir. Bu tanım içerisinde çeşitli tavır, davranış, tehdit, hareket ve
saldırı olabilir. Bunların hepsi kendi arasında “fiziki” ve “sözel” olarak
çeşitlenebilir de.
Bu durumda Yönetmeliğin
“İhlaller” maddesine bakarız;
SHY IPC Madde 11- İhlaller
(1) Aynı gerçek veya tüzel kişiler tarafından gerçekleştirilen aynı veya farklı ihlallerin her biri ayrı ayrı belirtilmek suretiyle birden fazla idari para cezası verilebilir.
Yasa yapma tekniği hayati bir iş ama bu, ülkemizde zayıf kalmış
konuların başında geliyor maalesef.
Yönetmelik kapsamında ihlaller, bu yükümlülüklere uymayan
davranışlardır.
Yönetmelik Md.11 İhlaller başlığını taşımakla birlikte, hangi fiillerin ihlal teşkil ettiğini belirtmemiş.
Konunun çok karışık olduğunu biliyoruz. Tanımlar, hukukta yerini daha
istendiği gibi almamış.
Suç ve kabahatin tanımı mevcut ama görevlilerce verilen talimatların
hukuksal yaptırımı henüz güvence altına alınmamış.
Kural Tanımaz Yolcu tanımı, işte bu nedenle içime sinmedi.
Kural olmayan ama düzen ve disiplini bozacak davranışı engellemek için bir ekip üyesi tarafından Kaptan adına verilecek bir talimatı kapsamıyor.
Düzensiz yolcu tabirini kullanış nedenim bundan. Aslında Düzen bozucu yolcu daha yerinde bir tabir olur.
ICAO ise hukuksal nedenleri gözeterek daha garanti bir tanım kullanıyor.
Unruly or Disruptive. Kural tanımaz ya da Düzen bozucu yolcu.
Tüm bu eksikler mevcut iken çıkarılan SHY IPC suç ve kabahat sayılabilecek durumlar için de idari para cezası öngörmüş.
TCK’da evrakta sahtecilik suçu düzenlenmiştir.
Yönetmeliğin 12. maddesinde yanlış veya yanıltıcı belge vermeye ilişkin bir düzenleme var.
Kabahatler Kanunu Madde 15 – İçtima
(3) Bir fiil hem kabahat hem de suç olarak tanımlanmış ise, sadece suçtan dolayı yaptırım uygulanabilir. Ancak, suçtan dolayı yaptırım uygulanmayan hallerde kabahat dolayısıyla yaptırım uygulanır.
O halde, eğer fail TCK’nın
evrakta sahtecilik suçundan dolayı cezalandırılıyorsa ayrıca bu bir kabahat
olarak nitelendirilip idari para cezası verilemeyecek. Ancak fail herhangi bir
sebeple cezalandırılamıyorsa, koşullarının oluşması halinde, fiil kabahat
sayılıp, idari para cezası SHGM tarafından verilebilecek.
Uçakta Sigara içene nasıl bir uygulama gerçekleşecek,
doğrusu bilemiyorum.
Bir de idari cezanın değişik kurumlar tarafından verilmesi meselesi var.
Ceza Maddesi 109 ve 110.
SHT-17.1-r2 Madde 22-(1) ile SHGM ve Milli Sivil Havacılık Güvenlik Programı Ek.10; Cezai Hükümler c) ile de DHMI’ye ayrı ayrı cezalandırma yetkisi verilmiş.
Kullanılan Türkçe zayıf ve yetersizdir. Hiçbir yasa, yönetmelik ve talimatla tanımlanmamış Uçak kayıt defteri, Uçak log’u gibi yasal olmayan tanımlar yazılmış. SHT OPS-1 Md.29.b de Uçak Teknik Kayıt Defteri diye tanımlandığı halde “SHY-145, Bölüm L: Hat Bakım Ek Yöntemleri, L2.4 Teknik defterin tamamlanması” maddesinde de “Teknik Defter” diye geçiyor olması, geçerli tanım birliğinin olmadığını göstermekte.
“Muhatap Kurum/Kuruluş/Şahıs” kolonunda “Bakım Personeli” olarak adlandırılan bölümde, SHY-145 Md. 4-1.r’de tanımlı olduğu ve sorumluluk bu madde ile “Onaylayıcı Personel”e verildiği halde “Onaylayıcı Personel” adı hiç geçmemektedir. Sorumlu Kaptan Pilot tanımı ve sorumlulukları belirtildiği halde listede onun da adı geçmemektedir ve bazı sorumluluklar ona ait olmasına rağmen Uçuş Personeli/ Eğitmeni kapsamında listelenmiş ve kişisel sorumluluklar ayrı tutulmamış.
Sivil Havacılık STK Bilgi Havuzu başlangıç olabilir ama yetmez.
Gönüllü Kurullar, katılımcıları kim olursa olsun, nasıl seçilirse
seçilsin, ama mutlaka “halen kendi işinde çalışan” kişilerden oluşmalı ki sivil
havacılığın gelişmesine katkıda bulunulsun.
Anlaşılan şu ki, artık hiçbir yasa, yönetmelik ve düzenleme, asıl sahiplerince hazırlanmadıkça, sorunlar katlanarak büyüyecek.
Şu an içinde bulunduğumuz durumu özetlersek;
Kural tanımaz ya da Düzen bozucu yolcu için uluslar arası yaptırımlara uygun/benzer ve/veya eşit yasamız yok.
Yasamız olmadığı için ICAO Ek.9 E. 6.44 gereği yolculara hiçbir kanun, yönetmelik ve/veya verilecek talimatlar için bilgilendirme de yapamamaktayız.
İlgili personelimizi de konunun incelikleri ve ortak uygulamalar için eğitememekteyiz. Bu nedenle hem personel hem de yolcu, bazı konularda ne yapacağına karar verememekte, müşteri velinimet kapsamında personel geri çekilmekte ve görevini yapma becerisi kısıtlanmakta, idari baskı da bu tip yaklaşımlara, dolaylı prim vermekte.
İdari para cezası Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilir. Demek ki önce tebliğ yapmak gerekecek.
SHY IPC Md.8-3, tebliğin yapılması gerektiğini anlatıyor.
Kural tanımaz yolcuya idari yaptırım kararı Tebligat Kanununa göre tebliğ edilecek.
Şimdi personeli bu kanunlar ile eğitip, evraklarımızı gerektiği gibi hazırlayacak ve düzenleyeceğiz.
Türk Ceza Kanunu, Kabahatler Kanunu, Tebligat Kanunu, Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu ve ilgili kanunlar, şimdi Hava Hukuku yanı sıra uçucu ve yer personelinin eğitim programına girecek gibi görünüyor.
İşte tüm bu olumsuzlukları aşmanın tek yolu, Sivil Havacılık Kanunu ve Ek’lerini yapmaktan geçiyor.
Doğru tanım, ortak kural ve doğru kanun ile başarılabilecek bir olgudan bahsediyoruz.
Elimizde istemediğimiz kadar belge, istediğimiz kadar yetenekli personel ve gereği kadar yetişmiş uzman mevcut.
Devlet adına SHGM organizatör olarak bu kurulları oluşturmalı, üretilenlerin politik uygunluğunu kontrol edip yönlendirmeli ve yasama için ilgili yere göndermeli.
Havacılıkta devrim, çağ atlama, milat vs..
gibi betimlemeler, işte o zaman yerini bulmuş olur ve yıllarca hatırlanır.
Tüm çabamız böyle bir gelişim için.
PS: Bu yazıya katkılarından dolayı Dokuz Eylül Üniversitesi
Uluslararası Kamu Hukuku Anabilim Dalı Arş. Gör. Sn. Ali BAL’a
teşekkür ediyorum.