Zıtlık Çelişkisi – PARADICTION
Paradox ve Contradiction birlikte bulunmakta bizim yaşantımızda.
Plan yapmadan yaşamaya çalışıyoruz.
Yaşamımız günlük, hatta yarına bile bırakabiliyoruz karşı
atasözümüze rağmen.
Sebebinin eğitimden kaynaklandığını sanıyorum.
Bir başka kültür örneğimiz ise çok tanıdık.
Çocuğunuza "salonda oynama" dersiniz, o
ise koşar.
Sonra ayağı halıya takılır, düşerken de başını
koltuğun kenarına çarpar ve ağlamaya başlar.
Annesi hemen koşar, çocuğunu kaldırır ve başlar
koltuğu dövmeye;
"Al sana yaramaz koltuk, çocuğumun başını uf
yaparsın, öyle mi? Al sana işte..".
Pat, pat ve pat.
Çocuğuna salona girmemesinin sebeplerini anlatması
gerekirken, orada duran koltuğu suçlayan anneden çocuk şunu öğrenir.
Ne yapsam başkası suçlu, ben değil.
Bu nedenle biz burada suçlu aramıyoruz, “Just Culture” yapmaya çalışıyoruz
moda olan deyimi ile.
Bakalım ICAO kapsamında uluslararası lisans adayları
Türkiye'de nasıl seçiliyor.
Hava Trafik Kontrolörü iki yoldan olunur.
Ya Dişçilik Fakültesini bitirecek ya da Sümeroloji
okuyacaksın önce. Yani, illa bir meslek sahibi olacaksın. İşte o zaman aday
olabilirsin.
(Üniversite mezunu şartı var!!
ama yetenek sınavı ile seçiyorsun!?!)
Bu arada, Üniversitede Hava Trafik Kontrol bölümünü
bitirmiş olman bir şey ifade etmiyor. Sıraya gir.
Eğer Uçuş İşletme Uzmanı olmak istiyor isen daha da
şanslısın, dört seçeneğin var.
Pilot isen aday olabilirsin. Elinde bir pilot
lisansı var ise, en az iki-üç seneni bu işe verdin anlamındadır.
Meteorolog isen aday olabilirsin. Meslek lisesinde
en az üç sene okumuş ve mezun olmuş olman yeterli. Bir de Meteoroloji yüksek
okulunu okudu isen kimsenin itirazı olamaz,
Bu meslek için 3-7 seneni verdin demektir. Aday
olabilirsin.
Hava Trafik Kontrolörü isen, yukarıdaki şartlara
göre en az altı seneni okumaya verdin demektir lisans alana kadar.
Yine de sana bir kolaylık sağlayalım haydi. Lise
mezunu, ya da çalışıyor isen ortaokul mezunu da olsan, 70 Gün'de sana bu
lisansı verebilirim.
Kim uğraşacak şimdi yukarıdaki şartlarla ve
senelerle.
Bir de işin para boyutu var doğal olarak!
Pilot olmak ise yaş sınırına tabii. 17 ve üzeri gel.
Ne olursan ol gel. Yeter ki maddi gücün olsun. Sonra çark seni adam eder,
sınavlar ve kaptanlar arasında zorluklar ile dolu 5-8
yıl geçecek. Belki ATPL sahibi olacaksın ama sevinemeyeceksin bile. Hukuk, seni
görmezden gelecek hep.
Teknisyen olarak havacılıkta çalışacak isen, güncel
deneyimin yedi yıl olacak lisansa aday olabilmek için.
Mühendis olarak çalışacak isen en az 5 yıllık
deneyim ve bunun 2-3 senesi o işte geçmiş olması şartı
var.
Yönetici adayı olacak olan bir teknisyen için ise on
beş yıllık deneyim aranır.
Tüm bu süreleri anlayabilirim ama bir devlet memurunun
tüm bu şartların hiçbirine tabi olmadan denetleme yapması nasıl mümkün olabilir,
onu anlamaya benim 41 yıllık deneyimim yetmez.
Bu sene yenilenen ICAO Doc.8335,
"Manual of Procedures for Operations Inspection, Certification and Continued Surveillance
(Fifth Edition –
2010)", Otoritenin bir denetlemeyi hakkıyla gerçekleştirebilecek kişilerin
seçimini yaparken şu şartları öngörüyor.
(Bakınız Doc.8335-Chp.5.3.1.)
— Halen çalışıyor olmalı,
— Geçerli yetkilendirmeye
sahip olmalı,
— İşletme ve teknik
deneyiminin en az denetlenecek kişiler kadar olmalı,
— Değerlendirmenin yanı sıra
öğüt verebilecek düzeyde uygulamalı bilgi-deneyim sahibi olmalı.
SHGM, tüm denetimlerin sonucunda karar verecek olan
tek yetkilidir.
İşin siyası, politik ve planlanan hedefe yönelik
uygulanmasından elbette o sorumlu olacaktır ama denetim, bir uzmanlık işidir ve
uzmanlar tarafından SHGM gözetiminde yapılmalıdır.
Doc.8335 şartlarında;
- Hangi devlet memuru bir Pilota ne
zaman "Sizin kadar eğitim, deneyim ve işin gereklerine sahip olmasam da
denetlemek zorundayım” deme nezaketini gösterecektir?
- Hangi devlet memuru bir
teknisyene ne zaman "bu vida saat yönünde değil aksi yönde sıkılan bir
vidadır dikkat edin" tavsiyesi verebilecektir?
- Hangi devlet memuru bir Uçuş
İşletme Uzmanına, kaç çeşit Uçuş İşletme Kontrol Yöntemi olduğunu bilip ne
zaman "sizin şirketin şartlarında bu sistem daha uygun" diyebilecek
bilgi ve deneyime sahip olacaktır?
- Hangi devlet memuru bir Hava
Trafik Kontrolörüne, iki Kontrol merkezi arasındaki protokol için ne zaman "Uçağın
devir süresi, bu şartlarda yeterli değil, arttırın" önerisini getirecektir?
Denetim profesyoneller tarafından yapılır. Kendi
kendini denetim kültürüne ancak bu yoldan varılabilir. Denetleyen de denetlenen
de, denetimden mutlaka bir şeyler öğrenirler.
Bu nedenle Adil Kültür “Just
Culture” önemini her gün arttırmakta ve yıllar önce Kaoru Ishikawa’nın
ortaya koyduğu “en etkin denetim, kişinin kendi kendini denetlemesidir” sözü, Japon
kültürünün yansımasıdır. İki bin yıl önce Romalı şair Juvenal,
aynı anlamda bu sözü söylemişti;
Quis custodiet ipsos custodes
Deneticileri kim
denetleyecek.
Bu öğretinin yaygınlaşması, yani bilginin kullanıma
ya da paylaşıma hazır olması ancak kişilerin katkısı ile gerçekleşebilir. Bu
katkı yasalar ile elde edilmez, katılım ile başarılır ancak. Katılım için ise
karşında dilinden, işinden ve halden anlayan birinin olması (meslektaş)
esastır. Sizin olduğu gibi onun da başına gelmiş ya da gelebilecek olan konu,
önyargısız ve profesyonelce çözümlenmelidir.
Yoksa tüm bu sorumluluklar için senelerce öngörülen eğitim
ve deneyim ne için, kim için ve neden konmuştur?
Servet BASOL
101108